Halk Savaşının Genel Bir Çizgi Olarak Yaygınlaşması ve Uzun Süreli Savaş:
Vietnam-Küba
Bu bölüme başlarken, okurlarımızın yadırgayabileceği bir durumu en baştan açıklamak ve olası hayal kırıklıklarını önlemek istiyoruz. Bilindiği gibi, dizi yazımızın başından beri seçmeci bir anlayışla gidiyor ve genel olarak bir “devrimler tarihi” özeti yapmak yerine devrimci stratejik çizgi konusundaki ana akımları ve bu akımların somutlandığı örnekleri ele almaya çalışıyoruz. Yoksa, soruna salt tarih özeti bakımından yaklaşıldığında 20. yüzyıl öyle bir devrimler yüzyılıdır ki, onların tümünü sadece özetlemek bile başlı başına bir iştir.
Emperyalizmin 3. Bunalım Dönemi olarak nitelediğimiz 1945 sonrası süreç ise bu bakımdan tarif edilemez, kitaplara sığmaz bir zenginliğe sahiptir. Latin Amerika’dan Asya’ya, Afrika’ya Ortadoğu’ya, hatta bizzat metropollere dek bütün dünya bu dönemde fokur fokur kaynamakta, ulusal kurtuluş savaşları ve devrimler birbirini izlemekte, yüzlerce deneyim birbirine eklenmekte, birbirini etkilemektedir. Örneğin hiç abartmaksızın söylenebilir ki, bu dönemde başarılı olsun ya da olmasın dünyada gerillası olmayan ülke yoktur. Öyle ki, politik açıdan başarı şansı (iktidara ulaşmak anlamında başarıdan söz ediyoruz.) tartışmalı bile olsa Batı Avrupa’da ve ABD’de bile çok ciddi silahlı hareketler belirmiş, dünyanın efendilerini uzun süre sıkıntıya sokmuşlardır. Ve tabii bu arada İrlanda, Bask ve Korsika’daki ulusal direnişleri de unutmamak gerekiyor.
Sömürgeler ve yeni-sömürgeler dünyası ise özellikle Küba ve Vietnam’dan sonra kaynayan kazan gibidir. Okurlarımız bu süreci ansiklopedilerden ve diğer kaynaklardan okuduklarında örneğin bütün Latin Amerika’nın bir uçtan bir uca capcanlı olduğunu göreceklerdir; Uruguay’da Tupamaroslar, Venezüella’da Ulusal Kurtuluş Ordusu, Şili’de Devrimci Sol Hareket (MIR), Bolivya’da ELN, Nikaragua’da FSLN, El Salvador’da Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi, Kolombiya’da daha 1965’lerde kurulan ve bugün de varlığını devam ettiren FARC vb. bunun örnekleridir.
Aynı şekilde Afrika’da Gine Bissau’da Amilcar Cabral’ın önderliğindeki PAICG, Mozambik’te Samora Machel’in FRELİMO örgütü, Zimbabwe’de ZANU, Angola’da Agustino Neto’nun başını çektiği MPLA, Kongo’da Che’nin bizzat savaştığı gerilla mücadelesi, Güney Afrika’daki Afrika Ulusal Kongresi (ANC) ve bir dizi başka hareketin çoğu, en azından ulusal kurtuluş bağlamında başarı sağlamış hareketlerdir.
Aynı şekilde Filistin’de başta FHKC olmak üzere oluşan devrimci odaklar, İran’da Halkın Fedaileri örgütü, Kürdistan, Yemen, Umman, Fas, Sri Lanka, Nepal, Filipinler, Endenozya, Laos, Kamboçya ve diğer ülkelerdeki örgütler ve hareketler önemlidir ve bu tabii arada asla unutulmaması gereken Kore devrimi de vardır.
Sonuçta bütün bu tabloyu (kuşkusuz unuttuklarımızı da ekleyerek) düşündüğümüzde, önümüze çıkan şey büyük bir zenginliktir. Ki, okurumuz, bir an için durup bu zenginliğe emperyalist-kapitalist ülkelerdeki işçi sınıfı hareketini, zaman zaman metropollerdeki öğrencilerin yarattığı büyük direnişleri katmadığımızı düşünmelidir. Böylece tablo daha gerçekçi hale gelecektir. Ayrıca yine okurumuz, bu tabloya sosyalizm-dışı, ya da onunla yalnızca dirsek teması olan ama emperyalizmi de huzursuz eden kimi feodal milliyetçi hareketleri de katmalıdır.
İşte bu yüzden okurumuzun takdir edeceği gibi biz yazımızın bütününde olduğu gibi bu bölümde de belli bir tercih yaparak Vietnam ve Küba örneklerini özellikle öne çıkaracağız. Bu, stratejik çizgi bakımından, iktidara yürüyüş biçimleri bakımından diğer ülkelerin önemsiz oldukları ya da özgün deneyimlere sahip olmadıkları anlamına gelmiyor. Hemen aklımıza ilk gelen örnek olarak söyleyebiliriz; okurumuz Nikaragua Devrimi’ni gerçekleştiren Sandinist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FSLN) deneyimini dikkatle incelemeli, bu örgüt içinde “kırlara öncelik verilmesi gerekir” diyen görüşle “şehirleri öne çıkaran” görüşü ve bu ikisinin diyalektik birliğini savunan üçüncü görüşü, bu görüşlerin sonradan nasıl bir arada yürüyebildiklerini ilginç bir deneyim olarak anlamaya çalışmalıdır.
Ancak dediğimiz gibi, ana akımlar üzerinden gidersek, doğru seçim Vietnam ve Küba’dır ve biz oradan ilerlemeye çalışacağız.

Halk Savaşında Özgün Bir Uyarlama: Vietnam
Hatırlanacağı gibi, geçen bölümde özelikle Çin Devrimi’nde Uzun Süreli Savaş ya da daha çok anılan biçimiyle Halk Savaşı stratejilerini incelemiş ve bu stratejik çizgiye ait temel unsurları özetlemiştik.
O bölümde de söylediğimiz gibi aslında Mao’nun bizzat kendisi de dahil olmak üzere ÇKP önderliği, uzunca bir süre bu stratejik çizginin evrensel yanına belirgin bir vurgu yapmamışlardır. Bu evrensel vurgu daha çok zaferden sonraki dönemde gündeme gelmiştir; ki bu herhalde anlaşılabilir bir durumdur.
Öte yandan -Geçen bölümde de belirtmiştik.- abartıları bir yana, böyle bir evrensellik iddiası çok da yanlış ve yersiz değildir. Gerçekten de özellikle emperyalizmin II. Bunalım Dönemi ve III. Bunalım Dönemi koşullarında geniş kırsal alanlara sahip sömürge ve yarı-sömürge/yeni-sömürge ülkelerinin çoğunun taktik bakımdan, askeri bakımdan zayıf halklarının devasa işgal güçlerine karşı gerilla ile başlayarak halk ordularına ulaşan bir güç yaratması, giderek belli alanları kontrol ederek “kurtarılmış bölgeler” oluşturması ve sonra bu hareketli güç aracılığıyla düşmanı adım adım bozguna uğratarak büyük kentleri ele geçirmesi, stratejik bakımdan mantıklı bir yoldur. Sonuçta bütün ince teorik tartışmalar bir yana, aklın yolu birdir ve açık ya da gizli işgal altındaki bir ülkede ille de Ekim Devrimi’nin koşullarını aramak, klasik milli kriz ölçütlerini gözetmek son derece anlamsızdır. Ayrıca, bu devrimlerin çoğunda savaşın cereyan ettiği kırlık alanlardaki köylülerin devrimin ve halk ordusunun bel kemiğini oluşturması özel olarak korkulacak bir durum değildir. İşçi kuyrukçuluğunu meslek edinmiş “rafine”(!) sosyalistlerin bunu “devrimi bozan” bir şey olarak görmeleri de yersizdir; bazı pratik örneklerde, böyle olguların yaşanması olgunun kendisini “kader” haline getirmez; siz kendinizi ve partinizi köylüleştirmiyorsanız eğer, çekinecek bir şeyiniz de yoktur. İşçi sınıfı partisi, işçi sınıfının partisidir. Onun başka sınıflarla işbirliği yapması ayrı şeydir; o sınıfları fiziki ve ideolojik olarak kapsayarak kendisini deforme etmesi ayrı şeydir.
Sonuç olarak, Çin halk savaşının az çok benzer koşullarını yaşayan ülkeler için bir “model” değilse de “ilham kaynağı” olması anlaşılır bir durumdur. Bu anlamda, kaskatı Ekim Devrimi şablonculuğunun karşısında bu yol, stratejik çizgi bakımından çığır açıcı bir niteliğe sahip olmuştur. Gerçekten de, -yine geçen sayıda belirtmiştik- Çin halk savaşı, dünya çapında bütün devrimciler için ciddi bir çekim merkezi olmuş, şöyle ya da böyle herkesi bir biçimde etkilemiştir. Bu dönemde SBKP’nin etkisi altındaki partiler özellikle yeni-sömürgelerde sürece yabancılaşmışlar, klasik “parti-sendika-grev-seçim” şablonu içinde daralmışlar, önlerine en büyük “vazife” olarak Sovyet politikalarını ve “Dünya Barışını” desteklemeyi koymuşlar, çoğu zaman da parlamenter oyunların parçası haline gelmişlerdir. En iyi durumda ise bu partiler, işçi sınıfı ve sendikalar içinde örgütlü olan, zaman zaman ciddi çıkışlar yapan ama yoğun baskı koşullarında sınıfı katliamlara uğratarak pasifizme doğru geri çekilen örgütler olmuşlardır. Diğer yanda ise bütün dünyada halk savaşı-gerilla savaşı fırtınası esmekte, bu çizgi her zaman Marksist-Leninist zeminlere oturmasa da, zaman zaman fokocu eğilimlerle sakatlansa da bu ülkelerdeki devrimci cenahı oluşturmaktadır. Örneğin “Gerilla Bilanço Çıkarıyor” isimli kitaptaki röportajlardan birinde anılarını anlatan bir devrimci, bir tartışmada arkadaşının kendisine “Parti bir kürdandır dostum, bize sopa lazım” dediğini aktarır. İdeolojik-politik açıdan tam bir felaket ve tam bir anti-Leninizm örneği olan bu cümleyi lanetlemek elbette kolaydır; ama öte yandan resmi KP’leri gerçekten “kürdan” haline getiren anlayışın doğurduğu “sopa” ihtiyacını anlamamak da mümkün değildir.
Gene tabloyu böyle özetledikten sonra Vietnam’a doğru gelirsek, aslında oldukça ilginç bir tablo ile karşılaşırız. Coğrafi olarak Çin’in kapı komşusu olan Vietnam’daki devrimci hareket ve bu hareketin tartışmasız önderi Ho Chi Minh, Çin’den değil, Sovyet ekolünden gelen bir yapıya sahiptir. Paris’te aşçı yamaklığından işportacılığa kadar her işi yaparken bir yandan da Fransız Komünist Partisi’nin aktif üyesi olan Ho (o zamanki adıyla Nguyen Ai Quoc-Yurtsever Nguyen), bir Vietnamlı olduğu halde giderek bu parti içinde yükselmiş, itibar kazanmış ve sorumluluklar yüklenmiştir. Partinin en kritik süreci olan “hangi enternasyonalin tercih edileceği” noktasında kendi ifadesiyle “sömürgelere en çok önem veren tarafı” yani 3. Enternasyonali seçmiş ve partinin de bu yönde tercihte bulunmasında etkili olmuştur. Bu tarihten sonra Ho, artık sık sık Moskova’da Marksizm-Leninizm eğitimi gören, çeşitli okulları bitiren ve 3. Enternasyonal kongrelerinin hemen tümünde yer alan bir “gezici komünist militan”dır. Hatta hayatının bazı bölümleri hakkında somut bilgi bile yoktur; nereye gönderilirse oraya giden ve görevini yapan bir militan yaşantı içinde kimi zaman Çin’deki Guomindang’a yardım heyeti içinde Komintern temsilcisi olarak yer alır ama sonra yine Ho’yu Hollanda’da, hatta Amerika’da görmek mümkündür. Ama bütün bunlar olurken gelecekte Vietnam devriminin bel kemiği olacak olan Giap ve Pham Van Dong gibi devrimcilerle ve ülkesiyle ilişkisini kesmemektedir. Dolayısıyla Ho Chi Minh, yereli unutmayan ama uluslararası durum ve sorunlar üzerine de yoğun bilgiye sahip bir kişilik olarak görünmektedir.
Bir başka ilginç nokta ise bu militanlık sürecinin önemli bölümünün Çin’de geçmesine karşın oradan, halk savaşının mantığından çok şey öğrenmesi ama buna karşın tipik bir Maoist olmamasıdır. Örneğin daha sonraları, 1960’larda Hindistan ya da Kamboçya gibi ülkelerde Marksizm-Leninizm kavramına “Mao Zedung Düşüncesi”ni de ekleyerek MLM üçlemesini yaratan katı ÇKP yanlısı önderlikler ortaya çıkmışken Vietnam’da benzer bir süreç yaşanmamış, Ho Chi Minh ve parti önderliği, Leninist ekole bağlılığını her zaman korumuş, bu tür abartı ve klişe davranışlardan uzak durmuştur. Giap’ın anlatımına göre Ho Amca yazılarında ve sohbetlerinde Çin devriminin deneylerini sık sık açıklamaktadır. Ayrıca kendisi de Yenan’da, Mao’nun karargahında uzun süre bulunmuş ve büyük itibar görmüştür. Çin’deki durumu sürekli izlemekte ve hatta ilk Vietnamlı grubu askeri eğitim için Çin Kızıl Ordusu’na, Yenan’a göndermeyi planlamaktadır. Giap ve yoldaşları Çin Kızıl Ordusu’nun karargahında (8. Yol Ordusu) bir süre kalıp eğitim de görürler. Ama yine de örneğin Giap’ın halk savaşı üzerine yazdığı kitaplarda tek bir kez Mao adının geçmemesi ve ağırlıklı olarak Engels ve Lenin’den alıntı yapılması ilginçtir. Öte yandan Çin örneğindeki Komintern’in klasik “ayaklanma dayatıcı” tutumuna da Vietnam’da pek rastlanmaz; büyük bir olasılıkla bunun nedeni, Ho Chi Minh’in bizzat kendisinin Komintern temsilcisi ve sorumlusu olmasıdır. Yani Vietnam devrimci hareketi oluşumu sırasında “Sovyet kökenli” militanlar tarafından müdahaleye uğramamış, Ho’nun varlığı yeterli sayılmıştır.
Bütün bu notları düştükten sonra Vietnam sürecine dönersek, köklü bir tarihsel geçmişle ve sürekli olarak çeşitli istilacılara karşı ayaklanmış bir ülkeyle karşılaşırız. “Bütün halkın savaşması” cümlesi Vietnam diline özeldir ve geleneksel bir kavramdır. Bu açıdan Ho’nun isyan bildirilerinin hitap bölümünde mutlaka “yaşlılar”dan söz etmesi şaşırtıcı değildir; çünkü ülkede en az bir isyana katılmamış kimse yok gibidir ve yaşlılar bazen köy devrimcilerinin motoru gibidir.
Ülkeyi işgal altında tutan Fransız işgalcileri de aynı sorunla karşı karşıyadırlar. Sürekli katliamlarla bastırılan ama hiç bitip tükenmeyen ayaklanmalar işgalcileri yıpratmaktadır. Ülkede milliyetçi akımlar da vardır ama asıl prestijli güç her zaman komünistlerdir.
Daha modern anlamda 1925’te Ho Chi Minh önderliğinde kurulan Vietnam Devrimci Gençlik Birliği, eğittiği yirmişer kişilik gruplarla geleceğin kadrolarını hazırlamaktadır. 17 Haziran 1929’da kurulan Çinhindi Komünist Partisi, daha sonraları Vietnam Komünist Partisi’ne dönüşecek ve olaylar hızlanarak bir ara Nge-Tinh Sovyeti gibi bir sonuca yol açan ayaklanmalar birbirini izleyecektir. II. Paylaşım Savaşı sırasında ise Fransızlar çaptan düştükçe Japon işgali gelişmekte, bu durum da ayaklanmaları iyice artırmaktadır.
Bu arada, bütün bu ayaklanma-bastırma gelgitlerinin ardından gelişen üç olay, Vietnam devriminin stratejik çizgisi açısından son derece önemlidir.
Bunlardan birincisi; Ho’nun 30 yıldan sonra Aralık 1940’ta Vietnam’a geri dönmesiydi.
İkincisi; 19 Mayıs 1941’de yapılan ve Ho Chi Minh tarafından yönetilen Çinhindi Komünist Partisi 8. Kongresi’nde “Vietnam Bağımsızlık Birliği” (Viet-Minh)’nin oluşması ve böylece bütün Vietnam halkını bir çatı altında toplayabilecek bir savaş gücünün yaratılmasıydı. Bu cephe, tipik bir Milli Demokratik Devrim programına uygundur ve zaten Ho Chi Minh’in Vietnam halkına yaptığı ayaklanma çağrılarının tümü de “bütün Vietnam ulusuna” yöneliktir. Üstelik Viet-Minh tek başına bir örgüt de değildir. Ona bağlı olarak kadınlardan, gençlere dek her alanda kollar oluşmakta, çığ gibi bir örgütlenme büyümektedir.
Ve nihayet üçüncüsü; (ve en önemlisi) Vietnam’ın Çin sınırına çok yakın olan Cao Bang Bölgesi’nin Ho tarafından eğitim üssü olarak seçilmesi ve bu bölgedeki Coc Bo Mağarası’nın ilk parti okulu olarak belirlenmesiydi. Bu, stratejik önemi olan son derece önemli bir taktik adımdı. En baştan beri yurtsever olan ve komünistlerin kalelerinden olan bu bölgedeki mağaralarda yüzlerce militan eğitilirken aynı zamanda Ho, Gerilla Savaşı Yönetimi ve Çinli Gerillaların Deneyimleri gibi broşürlerle de bu eğitimi destekledi. Bu gerilla eğitim kampından yayılan militanlar sonradan Vietnam devriminin kurucu kadroları oldular. General Giap, ilk kırk kişilik grubun burada yetiştiğini ve ilk yayın olan Viet Lap’ın da burada basıldığını kaydeder. Öyle ki Giap, anılarında artık bölgede bir tür ikili iktidar yaratıldığını ve halkın artık bütün sorunları için Cao Bang’daki devrimci üsse geldiğini söylemektedir. Ho’nun Çin’deki kısa süren tutukluluk evresinden sonra 1944 yılına gelindiğinde ise artık resmen bir gerilla ordusunun inşası kararı alınmıştır. Daha önceleri kendini koruma müfrezelerinden oluşan Viet-Minh güçleri, ilk kez düzenli gerilla haline gelmektedirler. 1944 Temmuz toplantısında bir Ulusal Kurtuluş Ordusu’nun kurulması gereğini ifade eden Ho’nun Giap’a sorduğu soru şöyledir: “Bu işi sen yapabilir misin?” Soruya tereddütsüz olarak “evet” yanıtını veren Giap’ın örgütlediği birliğin adı, Vietnam Propaganda ve Kurtuluş Birliği olacaktır. Böylece ilk kez silahlı propaganda kavramı da devrimci literatüre girmektedir. Kavram bir gereksinmenin ürünüdür; çünkü Giap’ın deyimiyle bu birliklerin görevi, “halkı seferber edip ayaklandırmada silahlı mücadeleyi kullanmaktı. Bizim esas ilkemiz, silahlı saldırıdan çok siyasi faaliyete ve propagandaya ağırlık vermekti.” (Halk Savaşının Askeri Sanatı, Yöntem Yay. Sf: 43) Ho’nun talimatı açıktır: “Gizliliğinizi koruyun, bir Doğu’da bir Batı’da olup bir yere beklenmedik biçimde varın, fark edilmeden ayrılın…”
Bu birliklerin kuruluşu konusundaki parti kararının ilk maddesi de aynen şöyledir: “1. Ulusal Kurtuluş için Vietnam Propaganda Birliği, isminden de anlaşılacağı gibi, askeri yönden çok, siyasal yöne önem verilmesi gerektiğini gösterir. Bu bir propaganda ünitesidir. Askeri alanda başarılı bir eylemde bulunabilmek için ana ilke, güçlerin yoğunlaştırılmasıdır. Bunun için örgütün (Hindiçini Komünist Partisi) yeni talimatına göre Cao, Bang, Bac ve Lang Son bölgelerindeki gerilla saflarından en cesur ve enerjik subaylar ve erler seçilecek ve ana gücümüzü teşkil etmek üzere çok sayıda silah toplanacaktır.” Daha sonra bu birlikler Vietnam’a özgü bir biçimde “Üç Silahlı Güç” olarak bölünecek ve ana güç olarak Vietnam Propaganda ve Kurtuluş Birliği korunurken silahlı halk grupları ve kendini savunma birlikleri olarak çeşitleneceklerdir. Mart 1945’te artık büyük ayaklanma başlamıştır ve bütün kuvvetler Ulusal Kurtuluş Ordusu olarak birleştirilir, altı kurtarılmış bölge tek bir çatı altında bir araya getirilir. 2 Eylül 1945 günü ise artık Kuzey Vietnam resmen bir devlet olarak vardır. Ancak birkaç hafta sonra Fransız saldırısı yeniden başlayacak ve sekiz yıl boyunca Vietnam, işgalci Fransa ile savaşacaktır. Nihayet Dien Bien Phu’daki büyük zaferden sonra, ki bu büyük savaşta Vietnam Halk Ordusu, biri general, onaltısı albay olmak üzere 17 bin Fransız askerini teslim olmaya zorlayacaktır, artık Vietnam Demokratik Cumhuriyeti resmen varlığını kanıtlamıştır.
İşin bundan sonrası çok ilginçtir; çünkü daha önceleri çok sözünü ettiğimiz “ikili iktidar” hali, Kuzey’de resmen sosyalist bir devlet, Güney’de ise ölümüne bir direniş halini almıştır. Ve yine bu süreç, Fransızların devreden çıktığı ve ABD ordusunun Güney’i işgal ettiği bir dönemdir. Güney’deki direniş 1959’da 40 bin gerilladan oluşurken 1962’de 300 bin gerillaya varmış, artık bütün halkın direnişi başlamıştır. Stratejik Köyler adı altında toplama kampları yaratmak, 600 bin ABD askerini bölgeye yığmak, daha sonraları “Savaşı Vietnamlılaştırmak” taktiğiyle kukla yönetimleri güçlendirmek, tonlarca bomba yağdırmak…
Sonuç, kocaman bir sıfırdır. 1975’in 30 Nisan gününde artık son nokta konulmuş, bütün Vietnam işgalcilerin ve işbirlikçilerin elinden kurtulmuştur.

Askeri Bir Sanat Olarak Halk Savaşı
Gerçekten de Vietnam Halk Savaşı, stratejik çizgi bakımından bir sanat eseri gibidir. Bütün halkı harekete geçiren bir gerilla ordusu ve topyekün savaş çizgisinin en parlak örnekleri bu savaşta görülmüştür. “Askeri açıdan, -diyor General Giap- Vietnam halk kurtuluş savaşı ispatlamış bulunmaktadır ki, yetersiz bir şekilde donatılan, fakat haklı bir dava için çarpışan bir ordu, gerekli şartlarla birleşmiş olarak, uygun strateji ve taktiklerle saldırgan emperyalizmin modern bir ordusunu yenilgiye uğratabilir.” (age)
Bu strateji ise bellidir: “Bu strateji uzun süreli bir savaşın stratejisi olmalıydı.(…) Uzun Süreli Devrimci Savaş, içinde birkaç farklı aşamayı bulundurmalıdır. Gayret gösterme aşaması, denge aşaması ve karşı saldırı aşaması…” (age)
“… benimsenen savaş biçimi gerilla savaşıydı. (…) Gerilla savaşı, güçlü bir şekilde donatılmış olan ve iyi eğitilmiş olan saldırgan bir orduya karşı koyan, iktisadi bakımdan geri bir ülkenin geniş kitlelerinin savaşıdır. Düşman güçlüyse ondan sakınılır; düşman güçsüzse saldırılır. (…) Cephenin sabit bir yeri yoktur; Düşman neredeyse cephe de oradadır.” (age, sf: 90-91)
“Devrimci savaş veren birçok ülkeden farklı olarak Vietnam, ayaklanmanın ilk yıllarında meydan muharebelerine girmedi ve giremezdi de. Gerilla savaşı ile yetinmek zorundaydık…” (age, sf: 92)
Vietnam devriminin stratejik çizgi bakımından en can alıcı noktası, küçük bir gerilla üssünden başlayan savaşın, sonuçta bir avuç hain dışında tek tek her Vietnamlı’yı devrimci şiddetin değişik düzeylerine çekmesi ve ülkenin her noktasını savaş alanı haline getirmesidir. Bu, uzun ve azimli bir çabadır ve halkın yüzyıllar öncesinden akıp gelen geleneklerine de dayanmaktadır: “Partimizin askeri çizgisi, devrimci şiddeti yığınların şiddeti, devrimi yığınların eseri olarak anlayan devrimci şiddetin Marksist-Leninist kavranışının yaratıcı bir uygulamasıdır. Devrimci şiddet, kitlelerin politik güçleriyle halkın silahlı güçlerini, silahlı mücadeleyle siyasi çalışmayı genel ayaklanma ve halk savaşında son bulacak şekilde birbirine bağlamalıdır. Şiddet anlayışının böyle derinden ve doğru kavranışı tüm halkın ve ulusun güçlerini harekete geçirmeyi ve örgütlemeyi mümkün kılar. Düşmanla sadece silahlı güçlerle değil mevcut her araç kullanılarak tüm toplumca savaşılır. İnsanlar yalnız üretimi artırıp savaşa destek görevini yerine getirmezler, aynı zamanda bizzat dövüşe katılırlar. Biz düşmanla yalnız silahlı mücadele yoluyla değil, yığınların siyasi eylemleriyle, kukla, Amerikan ve diğer birlikler arasında ikna edici çalışma ile de dövüşüyoruz; biz sadece askeri saldırılar değil, değişik biçim ve alanlarda yığın ayaklanmaları başlatıyoruz. Vietnam halk savaşının şimdi yeni karakteri, kitlelerin yüksek sınıfsal ve ulusal bilinçleri ve tüm ülkede mücadelenin sıkı ve bilimsel örgütlenmesi ve mücadelenin esnek yöntemleri sayesinde 30 milyondan fazla Vietnamlının ulusal kurtuluşun cesur savaşçıları haline gelmesidir.”(age)
Burada Vietnamlılar, sık sık “ayaklanma”dan söz ederken klasik bir kısa süreli ayaklanmadan değil, bütün halkın zamana yayılmış ve süreklileşmiş direniş savaşından söz etmektedirler. Savaşın nihai aşamasında elbette böyle bir genel ayaklanma da vardır ama süreç boyunca yürüyen şey, gerilla tarafından sürüklenen, onun ekseninde biçimlenen binlerce direniş ve savaşım biçimidir.
Yine Giap’ın dediği gibi; “İlk günlerde, silahlı mücadele ve ayaklanmanın hazırlanması günlerinde bizim tek bir inç bağımsız toprağımız yoktu. Biz desteğimizi sadece halkın devrimci örgütlenmesinden, politik bilinçli kitlelerin yurtseverliğinden ve devrime olan sınırsız sadakatlerinden aldık. Sağlam devrimci ajitasyon, eğitim ve örgütlenme çabalarıyla partimiz kitleleri çok çeşitli biçimlerdeki politik mücadeleye soktu. Böyle yapmak suretiyle, kendi saflarını genişletti ve kuvvetlendirdi, politik kitle örgütlenmelerini kurdu ve geliştirdi ve nerede kitleler varsa orada politik üsler ve devrimci örgütlenmeler kurulmalıdır sloganını hayata geçirdi. Bu politik üsler ve Başkan Ho Chi Minh’in ilk gerilla birliklerine verdiği direktiflerin -silahlı propagandayı yürütmek ve silahlı eylemlerden daha fazla politik eyleme önem vermek- yerine getirilmesinden hareketle Partimiz gizli silahlı üsler örgütlemeye çalıştı ve hep daha mükemmelleşen silahlı mücadelenin işbirliğinde politik eylemi yükseltti. Sonra tüm ülkede politik üsleri kuvvetle genişletir ve yığınların devrimci kabarışını sağlarken gerilla savaşı ve kısmi silahlı ayaklanmaları başlattı, Viet Bac kurtarılmış bölgesini ve diğer bölgelerdeki gerilla üslerini kurdu. Bu suretle halkımız genel ayaklanmayı başlattı, tüm ülkede iktidarı aldı ve Vietnam Demokratik Cumhuriyetini kurdu.”(age)
Politik eylemle silahlı eylemin özgün bir bileşimi, bu savaşın bel kemiğidir. Devrimi önderlerinin sürekli gerilla gücü, yerel kuvvetler ve kendini savunma birlikleri olarak üç askeri güçten söz ederken sık sık “Siyasi Ordu” diyerek Vietnam halkının bütününden söz etmeleri boşuna değildir.
“Silahlı savaş bir temel mücadele biçimidir” diyor General Giap, “Tayin edici bir rol oynar ve düşmanın askeri gücünün imhasıyla doğrudan ilişkisi vardır. Bunun yanı sıra silahlı mücadele halkı savunmalı ve halk yığınlarının ayaklanmaları ve politik mücadeleleri ile birleştirilmelidir. (…) Politik eylem, mücadelenin bir diğer temel biçimi, silahlı savaşın geliştirilmesinin temeli ve aynı zamanda düşmana karşı bir saldırı biçimidir. Politik eylem halkı harekete geçirir, örgütler ve onları aşağı biçimlerden yukarı biçimlere doğru savaşın içine sokar. Düşmanın gerçek yüzünü açığa çıkarır, onun politik entrikalarını bozar, silahlı güçlerini dağıtır ve kuvvetten düşürür, onun cephe gerisini bozar, halkın yaşamını ve işini korur, devrimin politik üslerini savunur. Ayaklanmada ve savaşta, politik eylem silahlı savaş ile yakından ittifakını ve onun geliştirilmesini asla durdurmaz. Halkın politik güçleri politik eylemin sıradan biçimlerinden silahlı ayaklanmaya doğru derece derece gelişerek, silahlı güçlerle birlikte savaşın sonucunu tayin ederler.”

Kısa Bir Sonuç: Gerillayla Başlamak, Gerillanın Ayaklanma
Haline Dönüşümü
Genel olarak toparlanırsa Vietnam’da olan şey, küçük bir gerilla birliğinden çıkarak halkla bütünleşen, onun bir parçası olan devrimci gerilla savaşıdır. Bütün bu süreç boyunca hiçbir devrimci önderin söyleminde, hiçbir parti kararında klasik anlamda bir “milli kriz-devrimci durum” ima eden tek bir cümle yoktur. Elbette yazılarda “hazırlık” ya da “uygun zaman” gibi kavramlardan söz edilir ama bunlar taktik sürece ilişkin kavramlardır; yani Vietnam’da hiç kimsenin kitlelerin mevcut biçimde yönetilmek isteyip istemediği konusunda bir kuşkusu yoktur; yalnızca 20. yüzyıl süreçlerinde değil, Vietnam, Vietnam olalı böyle bir “hoşnutluk” hali yoktur; sürecin büyük bölümünü yönetenler ise zaten sömürgecilerdir ve onların da ülkedeki varlıklarının en küçük bir meşruiyeti yoktur. Ülkeyi “yönetmeleri” (ya da daha doğrusu “yönetememeleri”) her zaman çıplak zor ile mümkün olagelmiştir. Kısacası, Vietnam’da bir “devrimci durum” tartışması hiçbir zaman olmamış, yalnızca devrimci savaşın nasıl başlatılacağı ve hazırlıklarının nasıl yapılacağı konuşulmuştur. Evet, bu arada örneğin II. Paylaşım Savaşı sırasındaki gelişmeler, işgalcilerin genel olarak zayıf düşmesi ya da yeni işgalci güçlerin devreye girmesi “uygun durumlar” ya da “zorluklar”, vb. yaratmıştır; hatta Vietnam dilinde “tam zamanı” anlamına gelen “Thoi Co” diye bir deyim de vardır ama bunlar da kitlelerinin ayaklanma ve savaşma isteğine ilişkin durumlar değildir; düşmanın özgün ilişki ve çelişkilerine ilişkin durumlardır. Bir Komintern militanı olarak Ho Chi Minh, gerçekten de uluslararası durumu ve bu durumların Vietnam mücadelesine olan etkilerini çok iyi izlemektedir; ancak bu, daha çok karşı tarafın zayıflıklarını çözümleyen bir izleme durumudur; yoksa içerde, yani kitleler bağlamında durum nettir; Vietnam halkı az çok güvenilir bir önderlik bulduğu anda ayağa kalkmakta tereddüt etmemektedir.
Asıl mesele şudur: Mahir Yoldaş’ı okumuş olanlar Cezayir Komünist Partisi Genel Sekreteri Beşir Hacı Ali’nin 1965’teki itiraflarından yaptığı alıntıyı şimdi hemen hatırlayacaklardır: “Durumu doğru değerlendiremememizin hemen akla gelen sebeplerinden biri de -ki bu eksiklik bütün ulusal partilerde vardı- devrimci bir durumun gelişmesi konusunda yaptığımız değerlendirmelerin yüzeyde kalışıdır. Komünist Partisi’nin inandığı, Kasım 1954’te şartların bir ulusal kurtuluş savaşı vermemiz için elverişli bir olgunluğa erişmemiş olmasıydı. Çünkü Lenin’in koyduğu şartlar henüz gerçekleşmemişti. Ne var ki, Lenin’in koyduğu bu şartların kapitalist ülkelerle ilgili olduğunu ve askeri eylemlerle genel ayaklanmanın farkını unutuyorduk.” (Akt. M. Çayan, Bütün Yazılar)
İşte Ho Chi Minh ve Vietnamlı devrimcilerin unutmadıkları ve hatta hiç akıllarından çıkarmadıkları fark budur. Bu farkı anlamaları sayesindedir ki, Cao Bang mağaralarında eğitilen kırk kişi ve sonraki gerilla grupları küçük ve zayıf birliklerden bir orduya kadar ulaşabilmişlerdir. Yani Vietnam özgülünde klasik Ekim Ayaklanması örneği aşağı yukarı hiçbir zaman ciddi olarak tartışılmış değildir; işin başından beri köylülere dayanan bir gerilla ordunun yaratılması adeta “tartışılması gereksiz” bir ön kabul olarak vardır. Daha doğrusu Vietnam önderliği bütün kararlarında sık sık kullandığı “ayaklanma” kavramını, gerilla birlikleri, yerel milisler ve kendini savunma birimlerinin ortak harekatı olarak ele almaktadırlar; onların kuşatılacak bir Kışlık Saray’ları yoktur; onlar deyim yerindeyse eğer, Ekim devrimcilerinin yaşadığı şeyi her gün yaşamakta, her gün küçük ya da büyük zaferler ve geri çekilmeler, vb. ile yürümektedirler.
Öte yandan “Silahlı Propaganda” kavramı da belki ilk kez Vietnam’da duyulmuş şey değildir. Bir anlamda Mao’nun “Uzun Yürüyüş”ünün de tarihin en uzun “propaganda yürüyüşü” olduğu söylenebilir; ama Vietnam’da olan şey, Ho’nun yaptığı bir durum tespitidir. Güçlerin zayıf olduğu bir noktada gerillanın fiziki tahribatı değil politik etkiyi ve güç gösterisiyle birlikte propagandayı öne çıkarması, siyasi güç ile askeri gücü birlikte büyütülmesi kararı, bu anlamda özgün bir karardır. 1944’te, Silahlı Propaganda Birliği biraz oturduktan sonra Ho Chi Minh’in General Giap’a söylediği şu sözler, sürecin mantığının iyi bir özetidir: “Bir ay içinde bir askeri faaliyet başlatılmalı. Birlik ani bir saldırıda bulunmalı ve ilk çarpışma başarılı olmalı. Bu askeri başarı bize propaganda çalışmamız için en iyi malzemeyi sağlayacaktır.” (Akt: Giap, age, sf: 43) Açıkça söylenen şey, bir güç gösterisi yapılması ve kitleler üzerinde devrimci bir etki yaratılarak onların cesaretlendirilmesi, aynı zamanda siyasi olarak yol gösterilmesidir. Gerçekten de birlikler ilk harekatlarında iki önemli karakolu yok ettikten sonra, politik durum değişmiş, ülkenin her yanından savaşmaya istekli gençler mücadeleye katılmaya başlamışlardır.
Yani öncü gerilla birliklerinin yaratılıp politik-askeri bir mücadeleyle yalnızca düşmanı yok etmeyi değil, kitleleri de örgütlemeyi amaçlaması özgün bir belirlemedir ve daha sonraki süreçlerde M. Çayan dahil olmak üzere birçok devrimci önderlik tarafından yeniden değerlendirilecek, Uzun Süreli Savaş stratejisinin değişik ülkelerdeki değişik yorumlanışlarında önem kazanacaktır.
Bir kez daha kıyaslama yaparsak, Çin Devrimi’nde gerilla baştan itibaren askeri imha eksenli bir faaliyet yürütürken Vietnam’da izlenen yol, gerillanın esas olarak politik gerçekleri açıklama işlevi yüklenmesi, yani askeri imhanın ya da faaliyetin esas olarak politik örgütlenme ve bilinçlenme faaliyetinin ana unsuru olarak ele alınmasıdır. Çin’de devlet otoritesinin, merkezi yönetimi ile feodal savaş ağaları arasındaki parçalı yapısı, gerillanın hızla belli alanları askeri olarak ele geçirmesi, kurtarılmış alan ilan etmesi, yoksul köylülerin kitlesel katılımını sağlaması anlamına geliyordu. Halbuki, Vietnam’da işgalci merkezi yönetim böylesi bir sürece imkân vermemekteydi. Gerillanın belli bir dönem gizli, hareketli çalışması, düşmanın merkezi saldırılarından sakınması, köylüleri, kentli emekçileri kazanmak için silahlı eylem temelinde siyasi faaliyet yürütmesi gerekiyordu. Devlet otoritesinin yapısı ve gücü, gerillanın üzerinde hareket ettiği zemin ve uyguladığı taktiklerdeki bu farkların sonucu olarak, Çin’de silahlı savaşın daha ilk aşamasında bir gerilla ordusu oluşurken, Vietnam’da bu ancak bir sürecin sonucu olarak gelişti. Ancak asıl olan şudur; her iki deneyimde de, kitlelerin devrimci savaşıma kazanılması, devrimci gerilla savaşı süreci içinde olmuştur. Devrimci sosyalist parti, geniş kitleleri, klasik bir evrimci çalışma içinde değil, gerilla savaşının merkezi unsur olduğu bir politik-askeri savaşım içinde kazanmıştır.
Sonuç olarak Vietnam devrimi, esas olarak Çin Halk Savaşı’nın açtığı yol üzerinden yürüyen ama onun bire bir taklidi olmayan, kendine özgü yaklaşımlar geliştiren bir devrim olmuştur. En önemlisi de onun yarım milyon Amerikan askeri ve devasa savaş mekanizmasına karşı kazandığı zafer, uzun süreli halk savaşı stratejik çizgisinin kesin politik başarısı olduğu kadar, ABD açısından da büyük bir prestij kaybı olmuş, bütün dünya için örnek oluşturmuştur. Bu açıdan Che’nin dünya devriminin stratejik sloganı olarak “iki üç daha fazla Vietnam” demesi boşuna değildir.

Gerçekten Bir İstisna mı?
Bu kısa özetten sonra şimdi yeniden en başa, Küba Devrimi’nin izlediği stratejik çizginin bir rastlantılar ve “şanslı durumlar toplamı” olup olmadığı sorusuna geri dönebiliriz. Ve elbette bu soruyu sorarken, devrimlerde önceden hesaplanamayan iyi ya da kötü durumların yaşanmasının mümkün olduğunu ama bunun politik değerlendirmelerde temel bir anlam ifade etmediğini de belirtmek zorundayız. Böylesi değerlendirmeler son derece ciddiyetsiz değerlendirmelerdir. Küba topraklarına ilk çıkarma anında ölenlerin arasında örneğin Fidel ve Che’nin olmaması elbette bir şanstır; ama 1917’de mühürlü trenle Rusya’ya dönen Lenin’in üşütüp zatürreden ölmemiş olması da önemli bir “şans”tır, vs. vs… Öte yandan Küba olayı sırasında ABD’nin yeterince enerjik davranmadığı, evet, belki bir ölçüde doğrudur; nitekim Bolivya olayında (Che’nin Bolivya’daki varlığını keşfettikten sonra) Amerikalıların bölgeye yığdıkları ajanların haddi hesabı yoktur; çünkü artık gerillanın sihrini daha iyi anlamışlardır. Zaten bizzat Che de bunu belirtir: “Emperyalizm de Küba’dan dersini almıştır, öteki yirmi Latin-Amerika Cumhuriyeti için, Amerika Kıtası’nda hâlâ var olan diğer sömürgeler için artık şaşkına dönmeyecektir. (…) Bu önemli, çünkü iki yıllık sürekli savaş, endişe, belirsizlik pahasına ulaşılan Küba’nın kurtuluşu zor olduysa, Latin-Amerika’nın başka yerlerindeki halkları bekleyen savaşlar çok daha zor olacaktır.” (Küba: Bir istisna mı Yoksa Öncü mü?)
Ama bütün bunlara rağmen uzun süreli savaş stratejisine yapılan bu türden hafife alma girişimleri yine de doğru değildir, hem saygısızlık, hem de siyasi körlük anlamına gelir.
Bu meseleyi burada noktalayarak Küba Devrimi’nin stratejik çizgi bakımından incelenmesine geçersek özetle şunları söylemek mümkündür.

* İkincisi: Çoğu kez sanıldığının aksine Che’nin yukarıda “Küba Devrimi’nin üçüncü katkısı” olarak kaydettiği “kırların temel savaş alanı olması” meselesi, aslında ilk iki katkının yanında tali durumdadır. Evet, Che’nin bu konuda söyledikleri önemlidir. “Örgütlü işçi kitlelerinin şehirlerdeki mücadelelerini küçümsemiyoruz” diyor Che: “yalnızca, anayasalarımızın garantilerinin havada kaldığı ya da bilmezlikten gelindiği durumlarda, onların silahlı mücadeleye katılımının gerçek olanağını dikkatli bir biçimde tahlil etmek zorundayız. Bu koşullarda, illegal işçi hareketi çok büyük tehlikelerle yüz yüzedir. Onlar, silahsız olarak gizlice faaliyet yürütmek zorundadırlar. Kırda ise, durum bu kadar zor değildir, çünkü kırsal bölgelerde, baskı güçlerinin erişemediği yerlerde yaşayanlar silahlı gerillanın desteğindedir.” Daha açık bir deyimle Che, düzenli ordulara dayanan oligarşik diktaların “zayıf karnının” kırlar olduğunu söylemekte, şehirlerdeki ağır baskının bir gerilla hareketinin örgütlenmesini zorlaştırdığını düşünmektedir; ki bu düşünceler kesinlikle doğrudur, deneyimlere dayanmaktadır. Ayrıca, kurtarılmış bölgelerin ve alternatif iktidar odaklarının yaratılmasının kırlarda daha fazla mümkün olduğu da her gerilla savaşının temel kurallarından biridir. Ancak yine de bu genel doğrular, kırlarla şehirleri iç içe ele alan, bu alanlar arasında özgün diyalektik ilişkiler kuran deneyimlerin önünü kesmez; nitekim Latin Amerika Kıtası’nda bile kentleşme oranlarının değişik olduğu ya da kırsal bölgelerin koşullarının tam elverişli olmadığı hallerde, örneğin Nikaragua’da bütün alanları bir arada ele alan, kentlerin emekçi mahalleleri ile kır gerillası arasında değişik ilişkiler kuran örnekler yaşanmıştır. Yazımızın gelecek bölümünde değineceğimiz gibi emperyalizmin “düşük yoğunluklu savaş stratejisi” gibi uygulamaları geliştirdiği koşullarda bu tür tartışmalar elbette daha fazla önem kazanacaktır. Nitekim Mahir Çayan Yoldaş, daha 1971 gibi erken bir tarihte “Birleşik Devrimci Savaş” gibi bir kavramı kullanarak kır ve şehir arasındaki diyalektik ilişkiden söz etmektedir.
Yani burada asıl anlatmak istediğimiz şey, Küba Devrimi’ni stratejik çizgi konusuna getirdiği yeni açılımları sadece bu sonuncu öğeye bağlayan ve Küba’da olan şeyi Çin’de olanların basit bir tekrarı gibi algılayan anlayışın yanlışlığıdır. Böyle bir anlayış, kırsal alanın temel olmadığı ya da bu alandaki gerilla kolunun oluşumunun zor olduğu koşullarda Küba Devrimi’nin açılımlarının da boşa düştüğü gibi bir yanılgıyı üretmektedir, ki bu yanılgı, Che’nin düşüncesinin özünün anlaşılmasını engellemektedir. Bu düşüncenin özü, savaşın şu ya da bu aşamasındaki ağırlık merkezinin neresi olacağı sorunundan çok, savaşa girişmek için “bütün nesnel ve öznel koşulların bir araya gelmesini bekleyen, bunları hızlandırmayı düşünmeyen” anlayışa karşı, sürekli milli krizin derinleştirilmesini, evrim-devrim aşamalarının iç içe geçmesini ve siyasi güçle askeri gücün birlikte büyütülmesini içerir.

* Üçüncüsü: Bu uzun süreli savaş, başlangıcı itibarıyla kuşkusuz bir “öncü savaşı”dır ve öncü savaşı, hiç de iddia edildiği gibi devrimci militanların oligarşi ile düelloya girdikleri bir basit çatışma değildir. Vietnam’dan gelerek daha da geliştirilen Silahlı Propaganda kavramı da silah seslerinin ya da güç gösterilerinin kitleleri etkileyip “devrimci yaptığı” bir durum değildir. Her şeyden önce Regis Debray gibi küçük burjuva unsurların sonradan yaptığı çarpıtmaların tersine, gerilla savaşı siyasal ve kitlevi bir savaştır. Kimlerin, kaç kişilik birliklerle savaştığından bağımsız olarak bu böyledir; çünkü o doğrudan doğruya siyasetin, siyasal partinin emrindedir, birbirinden bağımsız gerilla gruplarının çatışmalarına indirgenemez. “Gerilla, devrimci hareketin çekirdeği olmak durumundadır” diyor Fidel, Olas Kongresi konuşmasında: “Bu demek değildir ki, gerilla hareketi, herhangi bir ön çalışma olmaksızın doğabilir ya da siyasal yönelimi olmaksızın varolabilen bir şeydir. Hayır. Yönetici örgütlerin rolünü yadsımıyoruz. Siyasal örgütlerin rolünü yadsımıyoruz. Gerilla siyasal bir örgüt, siyasal bir hareket tarafından örgütlenir.”

* Dördüncüsü: Bu stratejik çizgi, meseleye namluların ucundan bakan ve diğer mücadele ve örgütleme biçimlerini reddeden bir çizgi de değildir. Esasen Silahlı Propagandanın kitleleri örgütlemesi esprisi de bir anlamda soyut bir nitelik taşır. Siz hangi mücadele biçimini temel alırsanız alın, kitleler, politik örgütün kitlelere uzanan kolları vasıtasıyla örgütlenirler ve gerillaya doğrudan katılım, bu biçimlerden yalnızca biridir. Küba Devrimi’ne bakarken Che’nin Savaş Anıları’nı bir macera kitabı gibi okuyanlar ve salt askeri çarpışmaları dikkate alanlar, geride olup bitenleri, gençlikten kadınlara ve sendikalara dek uzanan kitlesel örgütlenme ve ilişki biçimlerini görmezler. Çok ilginçtir, Frei Betto ile söyleşisinde Fidel, devrim sonrasında kır gerillasından gelenlerin kentlerdekileri küçümsediği bir süreci anlatır ve “sonunda bir hesaplama yaptık, bütün devrim sürecinde kentlerde şehit düşenlerin sayısının kırlardan daha fazla olduğunu gördük” der. Yani gerilla mücadelesinin arka planında binlerce insanın çalıştığı bir başka alan vardır ve o alan olmadan başarıya ulaşmak mümkün değildir. Gerilladan bahsederken Fidel, “Bu, diğer mücadele biçimlerinin yadsınmasını gerektirmez. Birisi gazetede bir bildiri yayınladığı, bir gösteriye katıldığı, taraftar topladığı veya bir fikri yaydığı zaman şu ünlü yasal denilen yolları kullanıyor olabilir. Yasal ve yasadışı yolları ayrımını ortadan kaldırmalıyız. Yöntemler devrimci ve devrimci olmayan diye sınıflandırılmalıdır. Devrimci, ülküsüne ve devrimci amacına ulaşmak için türlü yöntemler kullanır. Sorunun özü, kitlelerin bunun devrimci bir hareket olduğuna, sosyalizmin mücadelesiz olarak barışçı yollarla iktidara gelebileceğine inandırılıp inandırılamayacağındadır. Bu bir yalandır ve Latin Amerika’da kim barışçı yollarla iktidara geleceğini iddia ediyorsa, kitleleri aldatmaktadır.”
İşte asıl mesele budur: “yasal” ve “yasadışı” ya da “önemli” ve “önemsiz” değil, “devrimci” ve “devrimci olmayan” yöntemler sorunu...

* Beşincisi: Uzun Süreli Savaş, bir taktik ayrıntı ya da diplomatik manevra aracı da değildir. Fidel’in “Devrim İçin Savaşmayana Komünist Denmez” isimli ünlü kitabını okuyanlar bu eserin tümüyle Venezüella Komünist Partisi ile polemiğe ayrıldığını bilirler. Orada da tartışılan asıl sorun, gerillanın amacı ve işlevidir. Venezüella gerillasını şehirlerde oturdukları yerden sözde “yöneten” VKP yöneticilerini sert bir şekilde eleştiren Fidel’in sorunu yalnızca gerillanın şehirden yönetilmesi değildir. Asıl sorun, VKP yönetiminin dağdaki gerillaları pazarlık aracı olarak kullanmak istemesidir. “Onlar için -diyor Fidel- gerillalar daha çok bir kargaşalık aracı, politik manevralarda kullanılacak bir araç bir tartışma aracı idiler.” Bu ise üç günde bir yapılan “ateşkes anlaşmaları” anlamına gelmektedir ki, Fidel’in bu konudaki yargısı oldukça ağırdır: “Tam bir zırdelilik!”
Küba deneyimi ise, halk savaşının klasik ve son derece doğru yaklaşımına uygundur. Gerilla, bir “terör” aracı değil, Halk Ordusu noktasına varması gereken bir çekirdektir. Halk ordusuna sahip olmayan hiçbir güç iktidara da sahip olamayacaktır. Bu yüzdendir ki Che’nin savaşın aşamaları üzerine söyledikleri Giap ya da Mao’nun söylediklerinin aşağı yukarı aynen tekrarı gibidir: “Gerilla savaşı ya da kurtuluş savaşının kural olarak üç aşaması vardır: birincisi, kaçmakta olan küçük silahlı gücün düşmana darbe indirdiği stratejik savunma aşaması; silahlı güç, küçük bir çevrede pasif bir savunma yapmak için sinmez, tersine, savunması, yerine getirebileceği sınırlı saldırılardan oluşur. Bundan sonra düşmanın ve gerillanın eylem olanaklarının istikrarlı olduğu denge noktasına ve nihayet büyük kentlerin işgaline, büyük kesin çarpışmalara, düşmanın tamamen yok edilmesine götürecek olan baskı ordusunun çevrilmesi son aşamasına varılır.”
Evet, bu bir tekrardır, çünkü sürecin mantığı böyledir. Küba devriminin kendine özgü nitelikleri ne olursa olsun, uzun süreli bir halk savaşı, böyle bir yoldan ilerlemek ve böyle bir sonuca ulaşmak zorundadır.

* Ve nihayet altıncısı, Politikleşmiş Askeri Savaş yolundan giden Küba devriminin de nihai olarak kitlelerin eseri olduğudur. Bu özel vurgu belki gereksiz gibi görünebilir ama aslında son derece önemlidir. Yazı dizimizin başından beri her fırsatta vurguladığımız gibi bir devrim, hangi yoldan gidilirse gidilsin, hangi stratejik çizgi izlenirse izlensin, silahlı orduların karşılaşıp birbirlerini yendikleri bir meydan muharebesi değildir. Evet, Marks’ın son derece yerinde olarak söylediği gibi bir maddi güç, bir başka maddi güçle yenilebilir; ama sonuç olarak egemen düzeni yıkan güç, silahlı ya da silahsız biçimlerde örgütlenmiş olan emekçi kitlelerdir. Küba Devrimi de bunun bir istisnası değildir. Nasıl 30 Nisan 1975 günü Vietnam Ulusal Kurtuluş Ordusu başkentin kapılarına dayandığında artık kentin neredeyse tamamı kitlelerin elindeyse, Ocak 1959’da Küba devrimci ordusunun Havana’ya girmeye başladığı an, artık rejimin bittiği, kitlelerin umudunu ve yaşamını yeni bir iktidara bağlayarak harekete geçtiği andır. Olguyu böyle kavramak gereklidir.

Marksist Devrim Teorisi ve Devrim Stratejisiyle İlgili Temel Kavramlar Üzerine Seminer Notları-VI