"TODO PARA TODOS, NADA PARA NOSOT ROS"
Aralık 1987
Amerikan Hazinesi, Meksika'nın 105 milyar dolara yükselen dış borçlarını hafifletmek için, Meksika'nın dünya bankalarına olan borçlarının %50'sini garanti altına alan 20 yıllık ödeme programını Meksika Hükümetine önerir. ABD, bütçe açığını kapayabilmek için, kendi ülkesinde tüm sosyal yardımları tırpanladığı bir dönemde, hazinesi aracılığı ile Meksika'ya ödeme kolaylığı tanınması için neden çırpınmaktadır?
O dönem ABD, Sovyetler Birliği ile silahsızlanma politikasının hararetli savunucusu ve uygulayıcısı rolünü oynuyordu. Sovyetler Birliği karşısında Batı Avrupa'yı ve Japonya'yı arkasına alan ABD, aynı zamanda perde arkasında, erimeye başlayan buzların suları üzerinde tek başına yüzdürebileceği 'Gemi'nin inşasına da koyuldu. Meksika'ya yapılan 'hibe'nin altında yatan; arka bahçesini sağlama aldığını, tüm finans merkezlerine kanıtlama girişimidir.
13 Mart 1988
Newyork Times gazetesinde Richard Nixon imzalı satırlar aşağıdaki gibidir:
"Gorboçov'un samimi olarak barış isteyip istemediğini soranlara şunu söyleyebilirim. Samimi olarak savaş istemiyor. Ama aynı samimiyetle zafer kazanmak da istiyor. Sovyetler Birliği, savaşsız zafer kazanmak istiyor. Eğer, biz zafer kazanmadan barış istersek, yenilmeye mahkum oluruz."
17 Ocak 1991
ABD, tüm 'düşmanları' ve 'dostları' önünde sahneye koyduğu 'Körfez Krizi' adlı oyunun görkemli 'savaş sahnesi'ni oynar. Bu bölümünde iki yüzbin sivil üç gün içinde, zaten demoralize olmuş dünya sol güçlerini yıkıma sürükleyerek, son darbe adına, katledilir. Tarihin en 'temiz' katliamını, ABD askerlerinin dünyanın dört bir tarafındaki engelsiz koşuları izler. Somali'nin dikenli sahasında gezinilir, Panama'da 'diktatör' avına çıkılır, Haiti'de demokrasi kurtarılır.
"Soğuk Savaş"ın bittiğini ilan eden Moskova kaynaklı Perestroika, Glastnos dalgalarını anlatan kitaplar, kitapçıların "okunmuş" kitaplar kısmından, kağıt fabrikalarının hamur teknelerine yollanırken, ABD kaynaklı "Yeni Dünya Düzeni", "Pax Amerikana" (Amerikan Barışı), tüm dünyayı TV ekranları aracılığıyla uyuşturmaya devam eder.
Tarihin en kısa yüzyılı (1914-1990) yirminci yüzyılda, Tarih'in sonu da ilan edilir. (Fukoyama)
Ocak 1994
ABD, Kanada ve Meksika devletleri arasında imzalanan Kuzey Amerika Serbest Ticaret İşbirliği Antlaşması'nın uygulanmaya konulmasının hemen sonrasında, Meksikalı yazar Carlos Fuentas'un deyimiyle, tarihin ilk Post-Komünist ayaklanması (hani tarih bitmişti), Chiapas halkının haklarını neoliberalizm karşısında savunacağını duyurur.
Orta ve Güney Amerika'nın "foko"cu (elitist) gerilla hareketlerinden farklı olduğunu baştan vurgulayan (bu yüzden de bu hareketlerin şimşeklerini üstüne çeken) Zabalist Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN: Ejecito Zabatista de Liberacian Nacional) önderliğinde Chiapas yerlilerinin başlattığı ayaklanma, Meksika kamuoyundan ve dünyadaki demoralize, rotasını bulamayan sol güçlerin kalıntılarından, umulmadık destek bulur. EZLN 'nin bazı mesajlarına doğrudan imzasını atan "Ast-Komutan Marcos", kullandığı özgün dil ve ifade gücüyle dikkatleri üzerine çeker.
Tarihin her çöküntü döneminde kıblesini bulamayanlar, Mesih'in beklentisiyle oyalanırlar. Rafael Sebastian Guillen, Locandora ormanlarında "Ast-Komutan Marcos" olmadan önce, 1980 yılında, eğitim ve felsefe ilişkileri üzerine hazırladığı lisans tezini, aşağıdaki cümleyle bitirir.
"Politikanın teorisini ve teorinin politikasını yaparak politikayı hayata uyguluyoruz."
1984 yılında tezinde savunduğu sözleri, en fazla ezilenlerin yanına giderek gerçekleştirir. Başlangıçta, Meksika'nın unutulmuş bölgelerinde yaşayan yerlilere, Federal Ordu'nun ve büyük mülk sahiplerinin silahlı baskılarına karşı, öz savunma tekniklerini öğretir. Fetihçilerin beş yüzyıllk baskılarına rağmen özgün kültürlerini korumayı başaran Mayalar'ın torunlarından, yaşlı Antonio'dan öğrenir.
Bu mesajlarda yerli halkın, fetihçilerin neden olduğu tüm acılar karşısında yarattığı direniş ruhunun dili ile, sosyal adaletsizliğe silahla karşı koyan bir aydının dili eşzamanlıdır. Avrupa'daki Aydınlanma Çağı'nın humanizmi; Amerika'nın "keşfi" (yani sömürgeleştirilmesi)'nden beş yüzyıl sonra, yerli halkın özgün örgütlenme ve eylem biçimleriyle, rotasını yitirmiş eski kıtaya yansımaktadır; Özgürlük, demokrasi, adalet.
27 Temmuz'dan 3 Ağustos 1996'ya
Ast-Komutan Marcos'un 20 Ocak 96 tarihli daveti üzerine beş kıtadan neolibaralizme karşı örgütlerin temsilcileri Chiapas'da toplanırlar. Bu toplantı, Chiapas halkının haklı davasında önemli bir kazanımdır.
Dünyanın içine düştüğü çıkmazdan kurtuluşu gösteren Mesihi arayanlar, aradıklarını bulamazlar. Ast-Komutan Marcos, ona yakıştırılmak istenilen tüm etiketlere, mesajlarında olduğu gibi incelikli alayla karşı çıkar. Özgün bir hareketin önderi değil, "parça"sıdır.
6 Temmuz 1997
Genel seçimler sonucu, yaklaşık yetmiş yıldır bir tür tek parti diktatörlüğünü Meksika'da sürdüren Kurumsal Devrimci Parti, parlementoda azınlığa düştü. Meksixo Belediyesi'ni kaybetti. ABD'nin tüm mali desteklerine rağmen, arka bahçesinde bir türlü düze çıkamayan ekonomisinin ve politik kokuşmuşluğunun bu seçimlerden sonra iyileşeceğine dair tek bir belirti yok. Brezilyalılar'ın deyişi ile; "iktidar kemana benzer. Sol elle tutulur, sağ elle çalınır." İktidara gelen sosyal demokratların, "Demokratik Devrimci Parti", ABD'nin güdümündeki sağ politikaları sürdüreceği aşikardır.
EZLN, seçim sonuçlarıyla ilgili yorum yapmadan Locandona Ormanlarına çekilir. Çevirisini okuyacağınız yazı, Ast-Komutan Marcos'un oradan yolladığı (belki de bu imzayla son) mesajdır. ABD, arka bahçesinde istenmeyen "yaban otlar"ın büyümesine neden olan bu harekete "sol" bir "iktidar" eliyle bir ders vermekten kaçınmayacak. Bütün devrimci girişimlerde Darvin yasalarının ters işleyişi gözlemlenir; en iyiler hayatta kalmazlar. Ne var ki, kendi kendini zehirleyen kapitalizmin panzehiri, dünyayı anlamak ve değiştirmek yerine, Mesih arayanları kendi safına katabilme yeteneğidir. Che Guevara'nın katledilişinin 30. yılında, kapitalizm, insanların "idol" merakı yüzünden milyonlarca doları kendi hanesine kaydediyor.
Son söz
Maske, tarihsiz toplumlardan bu yana insanların, imaj ve idealler peşinde gitme zaafına karşı bir arayışın ürünüdür. Zapatistlerin taşıdığı siyah kagüller ya da Meksika depreminden sonra oluşan sivil örgütlenmelerin temsilcisi Süper-Bario'nun maskesi, kaynağını yerlilerin hristiyanlık öncesi geleneklerinde bulur ve iktidarın kendisini sorgular.
"İnsan vardır, ideolojiyi kafasına sokar ve özümler, insanlar vardır, kafalarını ideolojinin içine sokar ve orada hapsolurlar" diyor Havhanne Tumanyan. Avrupa'nın ya da İstanbul'un sokaklarında maskelerle dolaşanlar ya da dolaştırılanlar, acaba Zapatistlerin ne istediklerini kavrayabilmişler mi?
EZLN, yüzü ve ismi olmayan insanlarıyla, Meksika'nın yaklaşık son dört yıllık siyasi tarihindeki önemli değişimlere katkıda bulundu. Beşyüz yıldır "hiç" olan yerliler, eylem ve yaşam biçimleriyle varlıklarını kanıtlamakla kalmayıp, Avrupa'da rotasını şaşırmış sol güçlere, demokrasinin binbir çeşit işleyiş örneklerini sunuyorlar. Onları dize getiremeyenlerin, "Peki ne istiyorsunuz?" sorusuna ise, onları şaşkın bırakan arkaik bir sloganla yanıt veriyorlar.
"HERŞEY HERKES İÇİN, HİÇBİRŞEY BİZİM İÇİN"

Bu yazıda, aşağıdaki makalelerden yararlanıldı:
Rene Rodriguez, Portrait du aous-commandant Marcos
Esprit fuin Regis Debray,
La guerilla Autrement (Farklı gerilla) Le Monde 14 Mayıs 1996