Bundan 124 yıl önce, yani 1871'de proletaryanın ilk devrimci iktidarı, 70 günlük de olsa, tarih sayfalarına kazındı.
Ayaklanma 17-18 Mart gecesi başladı. Alman işgalcilerine teslim edilen Paris'te emekçiler, hem işgalcilere, hem de onlarla işbirliği içindeki dönek burjuvalara karşı yiğitçe bir ayaklanma gösterdiler.
1789'da ki devrimde ilerici bir niteliğe sahip, olan burjuvası, artık gerici konumdaydı. İktidarı kralcıların elinden aldıktan sonra (özellikle 1852'deki sanayi dönüşümüyle) üretim ilişkilerini geliştiren ama aynı zamanda işçi sınıfını da geliştiren burjuvazi, bu yıllara kadar geçmişten gelen ittifak politikasıyla, emekçileri ağır sömürü zincirleriyle sarmış, fakat aynı dönemde sayısal, örgütsel ve bilinçsel olarak belli bir gelişim geçiren işçi sınıfı artık burjuva politikalarla bloke edilemez olmuş ve eyleme geçmiştir. Özellikle 1869-70'de Paris, kanlı grevlere sahne olmuştur. Bütün bunlar Prusya savaşı ve Alman işgaliyle birleşince, proletaryanın harekete geçmesi artık kaçınılmaz olmuştu. 17-18 Mart 1871'de, sonradan "Komün Celladı" olacak olan burjuva "Ulusal Savunma Hükümeti" yöneticisi Thiers'in Ulusal Muhafızlar'ın toplarını ele geçirmek için bir baskın düzenlemesiyle Paris Komünün başlangıç tarihi konulmuş oldu. Operasyonu yürüten iki general Lacomte ve Clement Thomas, askerlere halkın üzerine ateş açılması emrini verdi. Askerler bu emre uymadılar. Sonuçta iki general de Parislilerce tutuklanarak Rosilers sokağında kurşuna dizildiler. İki generalin cezalandırılması her ne kadar örgütlü ve organize bir eylemlilik olmasa da Paris halkının örgütsüz olduğunu da söyleyemeyiz. Burjuva hükümetten kalan Ulusal Muhafızlar, devrimci bir askeri güç durumundaydı. Yirmi ilçe Merkez Komitesi, Paris halkının bütününü temsil eden merkezi örgütüydü. Bunun yanısıra Blanquistler, Proudhon'cular ve Marksistler (Enternasyonal aracılığıyla ve yeni yeni) azımsanmayacak bir örgütlülüğe sahipti. 23 Mart'ta Y.İ.M.K. komün programlarını ortaya koyuyordu. Komün sistemiyle denetlenebilecek ve işletilebilecek çeşitli toplumsal reformlar sunuluyordu bildiride:
* Emeğin tam değerini sağlamak, kapitalist kârı kaldırmak.
* Herkes için parasız, laik ve tam eğitim
* Toplantı, dernek kurma ve basın özgürlüğü
* Polisin ve ordunun komünal örgütlenmesi
* Tüm seçilenlerin, seçenlerce sürekli denetimi
Bu programı hayata geçirecek komün seçimleri 26
Mart'ta yapılıyor. Seçmen nüfusunun yarısı katılıyor çünkü savaş, kuşatma, Versailles ve kırlara göçler Paris'in nüfusunu yarılıyor. Seçimle birlikte komün bir hükümete kavuşuyordu. Bu hükümet, kamu hizmetleri, idare, adalet, maliye, eğitim, kadın sorunu, emek sorunu ve birçok alanda kısa zamanda bir örgütlenme sağladı. 72 gün süren komün, bir çok eksik, hata ve yanlışın yanısıra proletaryanın devrimci gücünün ve hatta proletarya diktatörlüğünün nesnelleşmesini sağladı. Proletaryanın sonradan kazanacağı zaferler için ilk eylem kılavuzu oldu.
Versailles orduları Paris'e 21 Mayıs'ta girebildiler, l hafta boyunca sokaklarda barikatlar kuruldu. Komün savaşçıları tüm varlıklarını Paris'in düşmemesi için feda ettiler fakat Versailles ordusu esir aldığı herkesi hunharca kurşuna dizdi. Dünyanın en büyük şehirlerinden birisi altüst oluyordu. Versailles birlikleri ilerledikçe sokaklar, kurşuna dizilmiş insan yığınlarıyla doluyordu. Paris 27 Mayıs'ta düştü. Bir harabe halindeydi ve yangınlar sönmemişti daha. Sokaklarda kaldırım taşlarıyla örülen barikatlar, grup grup insan ölüleri ve yaralılar vardı. Savaş mahkemelerindeki idam kararlarıyla birlikte Komünün verdiği şehit sayısı 30 bin dolayındaydı. Yine 36 bin kişi mahkemelerde yargılandı.
Komün, yağmurlu Nisan akşamları söylenen bir zafer türküsüydü. Sonra Ekimleri yaşadı proletarya, sonra biz Eylül'leri yaşadık. Bitmedi kavga, hala sürüyor. Biz de 12-13 Martları armağan ettik tarih sayfalarına. 124 yıl sonra