Bu sayımızdaki tarih sayfamızı hazırlarken şu soru ile başlamak istiyoruz, Trung Kardeşleri duydunuz mu hiç?... Hemen açıklayalım, Trung Kardeşler ayaklanması, Vietnam’da, M.S. 40 yıllarında Doğu Hanları feodal alaylarına karşı yapılan bir ayaklanmadır. Bu bilgi, bize Vietnam topraklarındaki direnişin tarihinin ne kadar eski olduğunu gösterir. Öyle bir halk ki, tarih boyunca işgallerden, katliamlardan yakasını kurtaramamış. Zalimler gözlerini her zaman Vietnam topraklarına dikmiş. Ve Vietnam halkı da her defasında direnişle karşılık vermiş…
Tabii ki Vietnam tarihinin tümünü burada anlatmak mümkün değil. Modern anlamda Vietnam toplumunun ilk büyük ayaklanması ise 1908 yılına denk düşer. Rusya’daki 1905 devriminin etkisiyle Vietnam’da başlayan “Dong Du-Doğuya” hareketi, küçük burjuva ulusçuluğu temelinde bir örgütlenmedir. 1908 yılında harekete memur, öğretmen, köylülerin de katılmasıyla bir örgütlenen ayaklanmayı Fransız ordusu bastırmış, ancak mücadele sürmüştür. 1924 yılında Çin’i ziyaret eden Fransız Valisi’ne düzenlenen başarısız suikast bunun örneğidir.
1925 yılından sonra Vietnam’da grev ve toplantılar başlar. 1927-1928 yıllarında ise işçiler 8 saatlik iş günü, ücret zammı, dayak ve angaryanın kaldırılması için direnişe geçerler ve kitle desteği artan Vietnam Ulusal Halk Partisi, 1930 yılında bir ayaklanmaya girişir. Ayaklanma bastırılsa da hareket durmadı ve bu olay radikal ulusçular denen kesimin hareketten ayrılmasına yol açtı.
Bu arada, Fransız emperyalizmi ülkenin ekonomisindeki gidişatı belirlemeye devam ediyordu. 1930’larda ülkedeki işçi sayısı 100 binin üzerine çıktı. 1880-1930 arasında pirinç ekimi dört kat artırılmıştı. Ama tarıma açılan yeni araziler Vietnamlı işbirlikçilerin ve Fransız spekülatörlerin eline geçti. Böylece toprak sahibi sınıf ortaya çıkarken topraksız köylüler ağır koşullarda kiracılık yapmaya zorlandı. Ürünlerini çok düşük fiyata satabilen küçük köylüler de borç yükü altında topraksızlaşma sürecine girdi. Köylülerin durumunu dolaylı dolaysız vergiler de ağırlaştırıyordu. Ülkede yalnızca bir üniversite vardı ve 100 bin Vietnamlıya iki doktor düşüyordu. Halk temel hak ve özgürlüklerden yoksundu. Kauçuk plantasyonları, maden ocakları ve ticari işletmeler bütünüyle sömürgecilerin elindeydi.
1925 yılından itibaren Ho Chi Minh, SSCB ile bağlantılı olarak ilk komünist hücreleri oluşturuyor, Marksist eserlerini yayınlamaya başlıyordu. Ho Chi Minh, Vietnam halkına özgürlük ve bağımsızlıktan bahsederken, ülkede sosyalizm rüzgarları esmeye başlamıştı. Marksizm, sosyalistlerin öncülüğünde Vietnam koşullarına incelikle uyarlanıyordu.
Ho Şi Minh önderliğinde Çinhindi Komünist Partisi, Annam’da patlak veren geniş çaplı köylü ayaklanmasının başına geçerek bazı bölgelerde Sovyet yönetimi kurdu. Acımasız ve sert yöntemlere baş vuran sömürge yönetimi ayaklanmayı ancak 1931’de bastırabildi. Tüm baskılara rağmen, komünistler ayaklanmadan başarı ile çıkarak Vietnam halkının tek kurtarıcısı olarak ayakta kaldılar.
1940 yılında Japonlar ülkeyi istila etmeye başladı. 1941 yılının Mayıs ayında Vietnam’ın Bağımsızlığı İçin Birlik (Vietminh) Ho Chi Minh önderliğinde mücadeleyi güçlendirdi. Bu cephe, işçiler, köylüler ve yurtsever toprak sahiplerinden oluşuyordu. Gerilla üsleri kurulmaya başlandı. 1942 yılında Ho Chi Minh, Çan Kay Şek tarafından tutuklattırıldı.
1944 yılının 27 Aralığında Vo Nguyen Giap tarafından Ulusal Kurtuluş Propaganda Birliği kuruldu. Komünistlerin önderliğindeki parti, II. Dünya Savaşı’nda birinci ilke olarak ulusal kurtuluşu, merkezi olarak da devrimi önüne koyuyordu. Ho Chi Minh, 1944 yılında serbest bırakıldı ve Vietnam’a dönerek Parti’nin başına geçti.
Vietminh ülke çapında genel bir ayaklanma başlatarak, Hanoi’de yeni bir hükümet oluşturdu. Sömürgecilerin iktidardan düşmesiyle Viet Minh boş kalan Vietnam birliklerini örgütleyip halk devrim komiteleri kurulmasına önem verdi. Bu arada Ho Şi Minh, başlayan ve yaklaşık iki milyon kişinin öldüğü kıtlığa karşı savaş açtı. Japon pirinç fabrikalarına baskın düzenliyordu. 13 Ağustos 1945’de Ho ve arkadaşları genel ayaklanma ilan ettiler. 30 Ağustos 1945’te iktidar Demokratik Cumhuriyete geçti. 2 Eylül’de Japonlar Vietnam’ı terk etti.
25 Eylül’de ise Fransızlar geri döndüler. Bu defa karşılarında modern silahlarla güçlenmiş bir kurtuluş ordusu vardı. 1945-46 yıllarında parti politikası halkın birleşip, bir direnme savaşı vermelerini, Ağustos Devrimi’nin getirdiklerini ve yeni elde edilen bağımsızlığını korumalarını öngörüyordu. Halk iktidarı daha tam anlamıyla yerleşmeden, ABD’nin arasında olduğu emperyalistler Vietnam’ın kuzeyini işgal ettiler. Fransa, 1946 Eylülünde Haiphong’u bombaladı. ABD, Fransız sömürgecilere yardımı sürdürdü. Bu yardım ABD’nin toplam savaş giderlerinin % 80’niydi.
Buna karşın, Komünist Partisi, Ulusal Birleşik Cephe’yi örgütleyerek direniş savaşını başlattı. Güney Vietnam’da ise, İmparator Bao Dai yönetiminde kukla hükümet kurduran Fransa, ABD tarafından mali ve askeri desteklendiği halde savunma konumundan çıkamıyordu. Vietnam halkı dünya halklarına örnek bir direniş sergiliyordu. Kuzey Vietnam’da,1952 yılında “toprağı işleyene toprak” sloganıyla toprak reformu başlatıldı. İşçi-köylü ittifakı güçlendi ve 1954 yılında Dien Bien Phu zaferi (Bkz. Sosyalist Barikat, Sayı; 23) yaşandı. Komünist Partisi başarılı yönetimi sayesinde mücadele zaman içinde düzenli orduya dönüştü.
Sonuçta, Vietnam 21 Temmuz 1954 yılında Kuzey Demokratik Vietnam Cumhuriyeti ve Güney Vietnam Cumhuriyeti (Fransa denetiminde) olarak ikiye bölündü.
Kuzey Vietnam’da bütün kaynaklar ülkenin yeniden inşası ve ekonomik kalkınması için seferber edildi. Çin, SSCB ve diğer sosyalist ülkelerin yardımının da gelişmeye büyük katkısı oldu. Güney’de ise CIA’in desteğini arkasına alan diktatör Diem, ülkenin başına geçti. Diem, 1960 yılına kadar 200 bin asker topladı ve 57 havaalanı yaptı. Bu arada 2 bin ABD subayı ve danışmanları, Güney Vietnam ordusuna komutanlık etti.
1959’da Güney Vietnam’da Ulusal Kurtuluş Cephesi kuruldu. Yürütülen gerilla savaşı, Diem’in rejimini sallamaya başlamıştı. Amerikan emperyalizmi, Güney Vietnam’ı ABD askeri üssüne çevirdi. ABD ordusu, 1961 yılında Kuzey Vietnam’ı bombalamaya başladı. 1964 yılına gelindiğinde Güney Vietnam’da 169 havaalanı, 2 bin uçak ve helikopter, 11 deniz üssü, 800 savaş gemisi, 50 bin Amerikalı asker vardı.
Buna karşın Kuzey Vietnam’da üslenen 150 bin dolayındaki Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi gerillaları 1965’de Saygon’u ciddi bir biçimde tehdit eder duruma gelmişti. ABD, Şubat 1965’te Kuzey Vietnam’a hava bombardımanı başlattı.
30 Ocak 1968’de ise Ulusal Kurtuluş Cephesi, bir gecede 140 ayrı stratejik noktayı hedefleyen, 200 binden fazla insanı harekete geçiren saldırı başlattı. Hazırlık büyük bir gizlilik içinde yürütülmüş, öyle ki bütün Yankee garnizonlarına sızılmıştı. Saldırı işareti verildiğinde düşmanın kaybı çok büyüktü.
1969’da napalm, fosfor bombaları, zehirli gazlar, kimyasal silahlar, yaprak dökücü ve zehirli ot ilaçları ile donatılmış ABD güçlerinin sayısı 543 bine yükseldi. Güney Vietnam’ın asker sayısı 1972’de bir milyon yüz bine çıktı. 50 bin Güney Koreli, 12 bin Taylandlı, 8 bin Avusturyalı, bin Yeni Zelandalı asker bu güce eşlik ediyordu. Fakat, Vietnam halkı kendi gücüne olan güveni ve inancı sayesinde emperyalistleri bozguna uğratacaktı. Vietnam toprakları karış karış Amerika tarafından bombalandı. Bombaların patlamadığı bir tek Kuzey Vietnam köyü, pirinç tarlası, yanmayan ve kuyuları zehirlenmeyen bir tek yer kalmadı.
1963-1973 arasında 4.5 milyon sivil öldürüldü ve yaralandı. Ocak 1973’te Yankeeler 60 gün içinde geri çekildiler. Artık zafer yaklaşıyordu. Sonuçta birleşik devrimci güçler 1975 Nisan ayının son gününde Saygon’a girdiler ve böylece 1 Mayıs bayramı Vietnam için aynı zamanda zafer günü oldu. 2 Temmuz 1976’da Güney Vietnam özgür iradesiyle Kuzey’le birleşti ve Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi.
Vietnam halkının şanlı zaferi, ABD emperyalizmine indirilmiş büyük bir tokattır. Kendi gücüne güvenen Vietnam halkı, emperyalizmin boyunduruğu altında yaşayan diğer halklara kurtuluşun ışıklı yolunu göstermiştir: sosyalizm. Kim ne derse desin, Vietnam halkının bu önemli pratiği günümüzde de önemli bir deneyim olarak güncelliğini korumaktadır.