Tanya, ya da gerçek ismiyle Haydee Tamara Bunke Bider, dünya devrim tarihinin az bilinen ama çok önemli kişiliklerinden biridir. Az bilinir; çünkü aslında Che’nin organize ettiği Bolivya gerillası da devrimci kesimlerde yeterince bilinen bir süreç değildir. Oysa, Tanya, bütün bu sürecin merkezi unsurlarından biri ve Che’nin çok ciddi görevler yüklediği bir kadındır. 27 Mart 1967 günü, Che, günlüğüne şunları yazar: “Her şey, Tanya’nın teşhis edildiğini gösteriyor; eğer öyleyse iki yıllık titiz ve sabırlı bir çalışma boşa gitti demektir.”
Gerçekten de Tanya, iki yıllık, hatta daha fazla bir süredir Che tarafından gizlilik ve titizlikle örülen bir ilişkiler ağının parçasıdır.
Haydee Tamara Bunke Bider, Hitler zulmünden kaçarak Arjantin’e gelen Alman Yahudisi komünist bir ailenin kızı olarak 19 Kasım 1937’de Arjantin’de dünyaya geldi. 1952’den sonra Demokratik Alman Cumhuriyeti’ne yerleşen aile burada da Komünist Parti üyesiydi. Nitekim kızları Tanya da, 18 yaşında parti üyeliği onurunu kazandı. 1950’lerde Tanya, Humboldt Üniversitesi’nde siyasal bilimler okudu. Mezun olduktan sonra bir çok gizli parti görevi aldığı Demokratik Alman Devlet Güvenlik Bakanlığı’nda çalışmaya başladı. Bu arada Avrupa ve Latin Amerika’yı bir çok takma isimle, bir folklor öğrencisi kimliği kullanarak dolaştı.
1960’da Demokratik Almanya’yı ziyaret eden bir heyette bulunan Che Guevara’yla tanışması ve ona çevirmenlik yapması hayatının dönüm noktasıydı. Tanya, Küba devriminden yoğun biçimde etkilenerek bir süre sonra Küba’ya geldi. Küba’da bulunduğu sure içinde, çalışma birliklerinde, askeri alanda, okuma yazma kampanyalarında, Eğitim Bakanlığı’nda, Küba Halklarla Dostluk Enstitüsü’nde ve Küba Kadın Federasyonu’nda, yani kısacası Küba’nın hemen her yerinde gönüllü olarak çalıştı. Ayrıca bu arada Che ilebirlikte bütün Latin Amerika’yı dolaştı. Tanya ismini de bu sırada aldı. 1964 Kasım’ında Che’nin talimatıyla gerilla organizasyonunun altyapı çalışmaları için yeni bir kimlikle, Laura Gutierrez Bauer olarak Bolivya’ya gitti. Orada, etnoloji, arkeoloji ve antropoloji uzmanı kılığında La Paz’da Bolivya yüksek sosyetesinin içinde, diktatör Barrientos’un burnunun dibinde gizli çalışmasını sürdürdü. Che’nin hareketin bizzat başına geçmek için Bolivya’ya sahte kimlikle girişi de şüphesiz Tanya’nın katkılarıyla gerçekleşti. Bu arada Tanya, Bolivyalı sanatçı ve aydınlarla, parti yöneticileriyle görüşüyor, La Paz’ın en ünlü gece kulüplerindeki sosyete partilerine katılıyor, Titicaca gölü kıyısındaki lüks villalarda verilen partilerde diktatör Barrientos’la bile görüşüyordu. 1966’da Bolivya’ya gelen ve gerçek adı CIA tarafından hâlâ bilinmeyen Mercy isimli illegal çalışma ustasından yoğun teknik dersle aldı, Küba’yla gizli görüşmeler için radyo frekanslarını kullanmayı öğrendi. 19 Temmuz 1966’dan itibaren Tanya, artık gerillanın ülkeye girişiyle görevliydi ve bunun için depolar, bodrum katları, vs. kiraladı, haberleşme kanalları hazırladı. Che Bolivya’ya geldiğinde onunla buluşarak bilgileri iletti. Aralık 1966’da Tanya, Nacahuasu gerilla bölgesine giderek yeniden Che ile görüştü ve yeni yılı yoldaşlarıyla birlikte kampta karşıladı. Daha sonra bir görevle Arjantin’e giden Tanya, geriye, La Paz’a döndükten bir süre sonra Mart 1967’de yine gerilla kampına geldi. Tam bu sıralarda, gerilla kolundan kaçarak düşmana sığınan iki hain, Terrezas ve Quintana, Tanya’nın gerilla birliğine geliş gidişlerini ve kimliğini deşifre ettiler. Bunun üzerine Tanya’nın kaldığı apartman dairesini basan CIA ve Bolivya polisi, tek bir işe yarar belge bile bulamayacaklardı. Daha doğrusu, buldukları tek şey, Tanya’nın diktatör Barrientos dahil bütün Bolivya sosyetesiyle çektirdiği fotoğraflardan ibaretti! Böylece Tanya, artık doğrudan silahlı savaşçı olarak gerilla birliğinde yerine alıyordu. 31 Ağustos 1967’de Bolivyalı askerler Tanya’nın da içinde bulunduğu grubu Vado del Yaso’da, Rio Grande’yi geçerken pusuya düşürdüler ve Tanya ile diğer sekiz gerillayı öldürdüler. Cesedi Bolivyalı askerler tarafından 6 Eylül’de nehir kıyısında bulundu ve ertesi gün devrimci arkadaşlarına yakın bir yere gömüldü.
13 Ekim 1998’de kemikleri bu noktada bulunarak Küba’ya götürüldü ve Tanya orada bir törenle Che ve diğer yoldaşlarının yanına gömüldü. Küba devrimi, onu bütün diğerleri gibi Küba halkının bir şehidi olarak bağrına bastı. Bir kadın olarak ve bir illegal militan olarak Tanya, bugün az bilinen ama çok önemli bir örnektir. Titiz, özenli ve disiplinli bir çalışma, onu karakterize eden öğelerdir. Sonradan kitaplar yazan eski CIA ajanı Philip Agee, gerilla savaşı sırasında ordunun harekatları üzerine başkentteki bakanlık bürolarından Che’ye gelen telsiz mesajlarının sırrının yıllar sonra bile çözülemediğini anlatır. Keza, Che’nin günlüğünün fotokopilerinin kilitli olduğu yerden “esrarıengiz bir şekilde” Havana’ya ulaşması da yine Bolivya’da kurulan ilişkilerin bir ürünüdür.
Ama bütün bunların ötesinde Tanya’nın herhalde en şaşırtıcı özeliklerinden biri, içinden geldiği revizyonist Sovyet parti ekolünün genel eğilimine ters olarak bizzat gerillaya katılması ve Che ile yürüttüğü çalışmadır. Çünkü o günlerde Sovyet yönetimi ve bağlı partileri Küba’yı desteklemekte ama devrimlerin gerilla yoluyla kıtada yayılması projesine açıkça soğuk bakmaktadır. Hatta öyle ki, Che, 8 Eylül’de, yani ölümünden bir ay önce Bolivya Günlüğü’ne şunları yazmaktadır: “Budapeşte gazetelerinden biri, kederli bir sima ve görünüşte sorumsuz olarak nitelediği Che Guevara’yı eleştiriyor, eylem karşısında pratik bir tutum benimseyen Şili partisinin marksçı davranışınıysa övüyor. Salt şu alçakların, her posta bürünebilen uşakların maskelerini alaşağı edebilmek ve tükürdüklerini yalatmak için, iktidara gelmek isterdim.” İşte Tanya, böylesi bir revizyonist politik ekolün içinden gelerek Che’nin gerillasına katılma inisiyatifini göstermiştir.
Kısacası, Tanya, Haydee Tamara Bunke Bider, şehit düşmesinden kırk yıl sonra, devrimci sosyalistlerin ve özellikle de kadınlarımızın örnek alması gereken kişiliklerden biridir. Onun yolundan yürümek ve onun düşlerini gerçekleştirmek, hepimizin görevidir.