Geçenlerde Özgür ÜLKE'nin kültür-sanat sayfasında UNESCO'nun bir raporu yayınlandı. Rapor, belki çok bilinen, her gün yaşayarak öğrendiğimiz bir gerçeğin özetiydi ama yine de bütün bunların somut sayılarla ifade edilmesi çarpıcıydı...
"Plastik Sanatlar Raporu 1994" adıyla yayınlanan rapor, Türkiye'nin son dönemde kültürel açıdan nasıl büyük bir çölleşme yaşadığını ortaya koyuyordu. Örneğin, rapora göre Kültür Bakanlığı'nın bütçesi 1991'den bu yana reel olarak azalmaktadır. 1994 yılında Kültür Bakanlığı'nın bütçeden aldığı pay sadece binde beştir.
1992'de 6 bin 151 olarak saptanmış olan basılı kitap sayısı 1985'in de rakamlarının altındadır. 1985'ten bu yana kütüphanelerden yararlanma oranında da doğru dürüst bir yükseliş olmadığı raporda belirtilen gerçekler arasındadır.
Rapordaki en çarpıcı kıyaslama ise yükselen-yükseltilen değerlerle sistemin alta itmeye çalıştığı kültürel alanlarla ilgilidir. Sözgelimi 1985 yılında 3 bin 480 olan spor kulübü sayısı 1992'de 5 bin 153'e yükselirken, aynı dönemde sinema salonu sayısı 767'den 312'ye, sinema seyircisi sayısı da 42 milyon 600 binden 13 miyon 200'e düşmüştür.
1985'te 21 milyonu aşan yabancı film izleyicisi sayısı 1992'de 10 milyonun biraz üzerindedir...
1985'te sadece 100 bin farkla yabancı film izleyenlerin hemen arkasında yer alan yerli film izleyicileri 1992'de 3 milyon dolayında kalmıştır.
Aynı dönemde yeni açılan müze sayısı 23 olduğu halde müze ziyaretçisi sayısındaki artış 1 milyon bile değildir... Ayrıca bu artış da aslında yabancılardan kaynaklanan bir artıştır. Rapordaki verilere göre 1985'te müze gezenlerin % 57'si TC vatandaşıyken, 1992'de bu oran %49'a düşmüştür...
Plastik sanatlar alanındaki eğitim de genel olarak Yüksek Öğretimdeki erezyondan nasibini almıştır. Bilim adamı değil memur yetiştirmeyi temel ilke edinen "MGK Üniversiteleri", plastik sanatlar eğitiminde de aynı çizgiyi izlemektedir. Rapora göre üniversitelerde plastik sanatlar eğitimi görenlerin %42 gibi büyük bir oranı "resim-iş öğretmenliği" alanına kaymaktadır. Yani, yaratıcılığı özendiren bir eğitimden sözetmek de pek mümkün değildir.
Aynı raporda sergilerin gezilme oranlarının Batı'daki örneklerle kıyaslanması ise gerçekten çok komik bir manzarayı ortaya çıkarmaktadır.
Evet, 1990'lardayız... Ve bu manzaraya çok bir şey eklemek gerekmiyor. Somut veriler konuşuyor, zaten çevremize birazcık baktığımızda gördüğümüz durum da budur. Köreltilen kültür hayatı, her bakımdan ruhumuzu yoksullaştıran çölleşme ve bütün bunların yeni vizyon olarak sunulması...
O ikide birde "yeni sanat" olarak kafamıza sokuşturulan Yonca Evcimik'ler, Tarkan'lar işte bu çölün boşluğuna sığıyorlar. Çünkü bu öyle bir çöl ki, tam da Pasolini'nin dediği gibi "sunulan her şeyin bir harika olarak algılanması"nı sağlıyor...
1990'lardayız...
1990'lar... Tarihin tökezlemesi olarak anılacak...
Ve hepsi, gölgesiz geçip gidecek... Toprağın altı üstüne geldiğinde, çöp yığınları silkelendiğinde...