Önce Yıprat, Sonra Sat...
Sonuçta uluslararası şirketlerin aylardır yaptığı fabrika turlarının neye hizmet ettiği belli oldu. Bir kez daha anlaşılan şey, emperyalist tekellerin Türkiye tütün piyasasını yok pahasına ele geçirmek istediğiydi. Ayrıca bu durum, yine aylardır sokaklarda olan ve fabrikalarına yabancı şirket temsilcilerini sokmamak için direnişler yapan TEKEL işçilerinin haklılığını da ortaya koydu.
Ve şimdi, ekonominin bu en kârlı kurumunu emperyalist finans kurumlarının verdiği akıllar doğrultusunda “zarar ettiği ve devlete yük olduğu” gerekçesiyle satmak isteyenler; teklifin ne kadar düşük olduğundan, oysa TEKEL’in ne kadar “büyük” ve “karlı” olduğundan söz ediyorlar.
Gerçekten de Türkiye’deki 500 büyük kuruluş sıralamasında sekizinci sırada yer alan ve 32 bin civarında işçi ve memur çalıştıran TEKEL, sadece 2002 yılında, 4.3 katrilyondan fazla satış hasılatı yapmış bir kurum. Vergi, fon ve benzeri kesintilerle kamuya 2.6 katrilyondan fazla kaynak aktaran TEKEL’in Türkiye’nin bütçesi içindeki payı yüzde 4.9’dur. Gelir vergisinin yüzde 21.3’ünü, kurumlar vergisinin yüzde 56.6’sını, servetten alınan verginin yüzde 39.2’sini de aynı kurum karşılıyor.
Yani işin başından beri estirilen tam bir yalan rüzgarıdır. Aklı başında herkes TEKEL gibi bir kurumun zarar etmesinin pratik olarak mümkün olmadığını bilmektedir. Burada sorun, ”zarar etme” değil, “zarar ettirilme” sorunudur. Bu ise birçok başka örnekte gördüğümüz gibi, neoliberalizmin “önce yıprat-sonra sat” politikasının tipik uygulamasıdır. Böylece hizmet yapamaz ve üretemez hale sürüklenen ya da borçlarla bunaltılan kamu kurumlarının “enkaz” hali medya yoluyla iyice abartılmakta, sonra da yok pahasına satışların zemini yaratılmaktadır.
Örneğin “TEKEL’in devlete vergi borcu” diye şişirilen rakamların nasıl bir “özelleştirme komplosu” olduğunu geçtiğimiz aylardaki bir röportajda Tek-Gıda İş uzmanı Tülay Özerman şöyle açıklıyordu: “Devletle Tekel’in bir borç-alacak ilişkisi vardır. Çok enteresan bir şekilde bu ilişki Tekel’in aleyhine çalışmaya başladı. Tekel yıllardan beri, Hazine adına destekleme alımı yaptı, Hazine adına ekiciye parayı kendi kasasından ödedi. Bu aslında, Hazine’nin borcuydu. Tekel bu borcu ödediğinde, Hazine’den tahsil etmesi gerekiyordu. Ama Hazine Tekel’i kasası gibi kullandı. Hazine ödemesi gereken parayı ödemeyince, Tekel vergi ödemelerini geciktirdi, ilginç bir şekilde, Hazine, kendi borcu için faiz işletmezken Maliye alacağı için faiz işletti. Her ikisi de devlet kuruluşu, ama Tekel’in alacağı için faiz işlemezken, borcu için faiz işledi. Aslında Tekel’in olmayan borç Tekel’e yüklendi ve bu borç aşırı bir faiz ve gecikme faizi olarak Tekel’e yansıtıldı. Tekel alacaklıyken borçlu konuma düştü. Olayın özü budur.”
Kolayca anlaşılacağı gibi burada bir “önce kötü duruma düşür, sonra sat” operasyonu söz konusudur.
Aynı sahtekarlık tütün alımında da yaşanmaktadır. Örneğin, Philip Morris’ten Virginia ve Burley menşeli 2 milyon 900 kilo tütün alarak yerine Adıyaman ve Yayladağ menşeli 9 milyon 126 bin 896 kilo tütün veren TEKEL, takasta Amerikan tütünleri 5.33 ve 5.86 dolar öderken Türkiye menşeli tütünleri 1.45 ve 1.55 dolardan satmaktadır. Üstelik ortalama fiyatı 5.33 dolardan hesaplanan Amerikan tütününün kilo fiyatı nakliye ve vergi gibi eklemelerle 9.05 dolara ulaşmaktadır.
Aynı şekilde TEKEL’in bir Amerikan tekeli olan Reynolds’tan satın aldığı Zimbabwe ve Malavi menşeli tütünün kilosuna ortalama 7 dolar öderken, köylüden satın aldığı tütünün kilosuna sadece 1 dolar ödemektedir. Bütün bu vurgun ise %49 hissesi TEKEL’e, %51 hissesi Reynolds’a ait olan Reytek firmasının aracılığıyla yapılmaktadır.
Sonuç, her durumda TEKEL’in zarara sokulması ve “devlete yük oluyor” demagojisinin güçlendirilmesidir. “TEKEL Merkez Bankası gibi para basan, kâr eden bir kuruluş” diyor Türkiye Ziraatçılar Derneği Başkanı İbrahim Yetkin, “Bu yapılmak isteniyor, çünkü Türkiye’de sigara ve içki üretiminin yüzde 63’ünü hâlâ Tekel elinde tutuyor. Son derece kârlı bir kuruluş. Şimdi uluslararası sigara tekelleri dünyada ve kendi ülkelerinde satış yapamıyorlar. Ama Türkiye pazarı bir cennet.”
Sorun tam da budur işte. “Cennet” gibi bir pazarın bir an önce paylaşılması...

Özelleştirme Neye Yol Açacak?
Tabii ki eninde sonunda anlaşacaklardır. Bir biçimde devreye girecek olan devlet kredileri halen Türkiye’de iş yapmakta olan Philsa gibi şirketlerin elini rahatlatacak, onlar da fiyatları kısmen yukarı çekerken belli bir uzlaşma noktasına ulaşılacaktır.
Asıl felaket ise bundan sonrasıdır.
Her şeyden önce tamamen kâr amacıyla ve vahşi kapitalizmin yöntemleriyle davranacak olan tütün tekelleri, kendi ölçütlerine göre “düşük verimli” bulacakları bölgelerdeki tütüncülüğü fiilen sona erdireceklerdir. Ki, zaten IMF emirleriyle uzun süredir birçok tarım ürünü alanında destekleme alımları durdurulmuştur. Bu, yaklaşık 250 bin hektarlık bir toprağın çölleşmesi ve üretim dışı kalması anlamına gelecektir; çünkü diğer ürünlerden farklı olarak tütün ekimi yapılan arazilerde yeni bir tarımsal ürüne geçiş ekonomik olarak mümkün değildir. Zaten TEKEL’in tümüyle özelleştirilmesi durumunda halen pazarın %35’ini oluşturan yerli sigara tiplerinin ortadan kalkmasıyla, Türkiye tütününü salt dolgu malzemesi olarak kullanan yabancı harmanlı sigaralar pazara hakim olacak, böylece Türkiye tütüncülüğü fiilen ortadan kalkmış olacaktır.
Diğer yandan da doğal olarak taşradaki birçok fabrika ve işletmenin tasfiyesine ve yüzbinlerce insanın açlığa mahkum edilmesine yol açacaktır. Bu ise işsizler ordusuna hem tarımdan göçlerle hem de kapanan fabrikalarla yeni yığınların eklenmesi anlamına gelecektir.
Öte yandan bağımlılık etkisini artırmak için kullandıkları katkı maddeleri yüzünden metropol ülkelerde ölümlere yol açan (ABD’de yılda 100 bin ölü) ve yoğun şekilde müşteri kaybeden uluslararası sigara tekelleri, bir cennet olarak gördükleri Türkiye’de istedikleri maddeyi kullanarak tüketimi artıracaklar ve toplum sağlığını ciddi şekilde tehlikeye sokacaklardır. Aynı şey ağır alkollü içkiler alanında da geçerlidir.

Akıntıya Karşı Yüzülebilir, Yüzülmelidir...
TEKEL’in satışı konusunda ne yapılabileceği sorusuna verilebilecek ilk yanıt, her şeyden önce bütün diğer alanlarda olduğu gibi TEKEL konusunda da neoliberal “psikolojik harekat”ın kırılması gerekliliğidir. Oligarşinin sözcülerinin bin türlü yalanı üst üste dizerek medyatik yoldan inşa ettiği sahtekarlık piramidi mutlaka yıkılmalıdır. Tütün konusundaki gerçek durum, yalnızca konunun içinde olanlara değil (ki onlar durumun büyük ölçüde farkındadırlar) özellikle toplumun bütün kesimlerine anlatılmalı, yalan perdesi yırtılmalıdır.
Yine kırılması gereken bir başka yalan çemberi de “özelleştirme”nin küresel bir kader olduğu ve artık önünde durulamaz bir güce ve meşruiyete ulaşmış olduğudur. Bolivya ve Arjantin gibi örnekler pekala bunun tersini kanıtlamıştır ve her gün yeniden kanıtlamaktadır. Asıl sorun karşı tarafın gücünde değil, sınıfı yöneten güçlerin baştan kendilerine belirledikleri yenik tutumda ve dar bakış açısındadır. Paşabahçe örneğinde olduğu gibi tehlike yaklaşırken hem sınıfı hem de çevresindeki diğer unsurları (mahalleleri, hatta bazı fabrikalar için kentleri) eğitip hazırlamayanlar, daha sonra yalnızlığın sonuçlarına katlanmak zorunda kalmaktadırlar.
TEKEL işçilerinin (sendikaların gevşekliğine karşın) ekmeklerini korumak için aylardır yürüttükleri mücadele yalnızca başlangıçtır ve satışların gerçekleşmesi durumunda işlerin çok daha sertleşeceği kesindir.
Böyle bir direnişin salt “ulusalcı” bir noktadan hareketle sonuna dek götürülmesi de mümkün değildir. Çünkü burada sorun her şeyden önce dünya kapitalist sisteminin işleyişiyle, bu işleyişin temeliyle ilgilidir. Bu işleyişin bir bölümünü kabullenip diğer bölümünü reddetmek olanaksızdır. Sistem, IMF-DB’sıyla, NATO’suyla, yerli ve yabancı bütün kurumları ve politikalarıyla bir bütündür ve saldırı, ancak bu bütüne cepheden karşı çıkan, emperyalizmi olduğu kadar oligarşiyi ve yeni-sömürge kapitalizmini de hedef tahtasına koyan devrimci sosyalizmin yaklaşımıyla karşılanabilir. Ancak emperyalizmin tümüyle ve bütün unsurlarıyla kovulmasını, ülkenin yeraltı ve yer üstü zenginliklerinin hepsinin kamusal yarar için kullanılmasını içeren bir devrimci program, neoliberalizm karşısında tutarlı bir alternatif olabilir.
Önümüzdeki süreçte TEKEL üzerinde oynanan oyunların başarıya ulaşıp ulaşmaması büyük ölçüde böyle bir perspektifin hayata geçirilip geçirilmemesine bağlı olacaktır. Ancak TEKEL cephesinde mevzilerin yitirilmesi halinde bile, bu genel anti-emperyalist anti-oligarşik mücadelenin bütünsel yenilgisi olmayacaktır.
Aslında uluslararası tekellerin “düşük fiyat” gerekçesinde emekçilerin iyi anlaması gereken bir kavram var: “Dostane olmayan yatırım ortamı...” İşte asıl anahtar kavram budur. Devrimcilerin ve emekçilerin bugünkü görevi de tam olarak budur: Türkiye topraklarının tümünü “dostane olmayan bir yatırım ortamı” haline getirmek...