Strateji ve Taktik
Bu özet, stratejik bir bakış açısıdır, hedefi ve ana yönelimi ifade ediyor. Elbette, bu stratejik doğrultunun bir dizi başka teorik-siyasal gerekçesi vardır, ama bunlar, bu yazı çerçevesinde konumuz da değildir; fakat, bu temeldeki bir dizi temel tez, programatik platformu ifade eder. Devrimci sosyalizmin, tam da bu açıdan güçlü bir teorik-siyasal zemini olduğu biliniyor. Bu stratejik doğrultu veya programatik temel tezler, bugünden yarına değişmez. Bir tarihsel sürecin sınıfsal analizine dayanan bu stratejik yönelim, ideolojik-politik birliğin ilkeleri olduğu gibi, ancak, bir tarihsel dönem yerini bir başka tarihsel döneme bıraktığı ölçüde, süreklilik ve kopuş diyalektiği ekseninde kısmen veya kapsamlı değişime uğrar veya yeni özelliklerle zenginleşir.
Stalin’in strateji üzerine, özet ve önemli, devrimci sosyalistlere klavuzluk eden sözlerini hatırlayalım;
“Strateji, devrimin verili aşaması temelinde, proletaryanın ana darbesinin doğrultusunu saptamak, devrimci güçlerin mevzilenişi (ana ve ikincil yedek güçlerini) için uygun plan hazırlamak, devrimin verili aşamasının tüm süreci boyunca bu planın gerçekleşmesi için çalışmaktır.” (Leninizmin Sorunları, S.78)
“Strateji, devrimin ana güçleri ve onların yedekleriyle uğraşır. Devrimin bir aşamadan diğerine geçişiyle değişir, fakat verili aşamanın tüm dönemi boyunca esas olarak değişmez.” (Leninizmin Sorunları, s.80)
Hiç şüphesiz, devrimin ana yöneliminin böylesine net ele alınıp, tanımlanması önemlidir, zorunludur. Ancak, devrim ve sosyalizm kavgasında, sınıf mücadelesinin çok yönlü gelişimi ve ihtiyaçları üzerinden, bu çerçeve herşey demek değildir. Adı üzerinde, bu bir “ana yönelim” veya “çerçeve”dir, hatta bir platformdur. Bu “genel” olanı ifade eder, bu doğrultunun ana hatlarını içerir. Sorunu bununla sınırlı ele almak, en hafif ifade ile, kitle mücadelesinden uzaklaşmak, sınıf mücadelesinin sorunları karşısında yetersiz kalmaktır, politik darlıktır. TDH’de, zaman zaman vurguladığımız gibi, en ilerisinden ,böylesi bir çerçevenin tekrarı sık sık görülür; bu, politik mücadelenin önemini kavramamak, teorik yetersizlik, hatta teori ile pratik arasında bir “yarılma” olarak kendini gösterir. Halbuki, ideolojik-politik hattın ana doğrultusunu ifade eden böylesi bir çerçeve, sınıf mücadelesinin zengin deneyi içinde sınanmalı, her vesile ile, politik mücadelenin ihtiyaçları temelinde yeniden üretilmelidir. Devrimci teori olmadan devrimci pratik olmaz; devrimci teori ile yolu aydınlanmayan pratik, dar pratiktir, sınıf mücadelesinin ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. Sınıf mücadelesi, bir dizi zenginlik yaratır; “bütün teoriler gridir, yaşam ağacı ise yeşil” (Goethe). Devrimci teorinin, stratejik yönelimin üretilmesi işi bir kez yapılarak sona eren bir şey değildir. Ancak, devrimci pratik ile zenginleşin teori, sınıf savaşımına kılavuzluk edebilir. O halde, stratejik ana yönelim ile teorik yönelim; strateji ile taktik arasındaki diyalektik ilişkiyi kurmak, devrimci sosyalizm için yaşamsaldır. İşte, proletarya partisinde aranan; olmazsa olmaz koşul olan “eylem ve irade birliği” ancak, bu ilişkinin cisimleşmesi ile mümkündür.
Proletarya partisinin davranış biçimini saptayan, buna uygun şiar ve örgütlenme biçimlerini ön plana çıkaran, somut bir hedefi ve ona ulaşmayı içeren, stratejiyi tamamlayan taktik; tam da bundan, dönemsel ve kısa erimli süreçleri içerdiği için, son derece çeşitli biçimlerde ifadesini bulur. Strateji öyle her gelişme ile değişmez, ancak temel toplumsal ilişki ve dinamiklerin değişimine bağlı olarak değişim yaşanır. Öte yandan, her somut-güncel süreçte, elbette strateji ile ilişkili olarak, taktik politikalar değişir, çeşitlilik gösterir. Sınıf ilişkilerinde, nesnel ve öznel koşullara, devrimin alçalma ve yükselme dönemlerine, kitlelerin yönelimine vb. bakarak, proletarya partisi, farklı dönemlerde farklı taktiklere başvurur.
Yine, Stalin’den okuyalım;
“Taktik, hareketin kabarma ve alçalma, devrimin yükselme ve alçalmasının nispeten kısa dönemi için proletaryanın davranış çizgisini saptamak, eski mücadele ve örgütlenme biçimlerinin ve eski şiarlarının yerine yenilerini geçirmek, bu biçimleri birbiriyle birleştirmek vb. bu çizginin uygulanması için mücadele etmektir. Strateji, diyelim ki, çarlığa ya da burjuvaziye karşı savaşı kazanma, çarlığa ya da burjuvaziye karşı mücadeleyi sonuna kadar götürmeyi hedef edinmişse, taktik daha az önemli hedefleri önüne koyar; çünkü onun hedefi, bütün olarak savaşı kazanmak değil, devrimin verili yükselme ya da alçalma dönemlerindeki somut duruma uygun şu ya da bu muharebeyi, şu ya da bu çarpışmayı, şu ya da bu kampanyayı, şu ya da bu eylemi başarıyla gerçekleştirmektir. Taktik, stratejinin bir parçasıdır, ona bağlıdır ve ona hizmet eder.” (Leninizmin Sorunları, S.80)
“Taktik proletaryanın mücadele ve örgüt biçimleriyle, bu biçimlerin değişmesiyle uğraşır. Devrimin verili bir aşaması temelinde taktik, devrimin kabarma ve alçalma, yükselme ve geri çekilmesine göre birçok kez değişebilir.” (Leninizmin Sorunları. S.81)
Taktik politika veya taktik yönelim/ya da planda; proletarya partisi, ulusal, uluslararası koşulların, sınıfsal ilişkilerin, kitlelerin yönelimi ve ruh hallerinin, kitlelerin taleplerinin, devrimci deney ve öznel koşulların vb. tam bir değerlendirilmesini yapar. Böyle bir değerlendirme; nesnel-öznel koşulların tam bir analizi olmadan, stratejinin bir parçası olarak taktik politika veya plan amacına ulaşamaz. Örneğin “taktik” adına salt öznel örgütsel ihtiyaçlar üzerinden politika belirleme; “kitlenin devrimci ruhu” çoğu kez abartılarak yada küçümsenerek, tek başına bunun üzerinden “taktik” politika inşa etme, genel ve kaba bir söylemle “tutarlı taktik” adına güncel nesnel-öznel koşulları göz önünde bulundurmama; kaba bir “devrimcilik”le taktikle stratejiyi karıştırma TDH’de sık yaşanan olumsuzluklardır.
“Taktik” üzerine tartışmalar, belki de en çok seçim dönemlerinde yaşanır. Kaba bir “boykotculuk” bu ülkede 1970’den bu yana vardır; faşizm tespiti, parlamentonun “ahır” olduğu, demokrasi oyunu vb. sıralanır, elbette çözüm devrimdir, “boykot” politika olarak belirlenir. Bu gerekçelerde doğruluk yanı vardır, ama bunlar genel söylemin kaba bir tekrarıdır; kitlenin yönelimi, devrimci durumun içinde bulunulan koşullardaki düzeyi, öznel-örgütsel çalışmaların durumu vb. hiç dikkate alınmaz. Ve “tutarlılık” adına 30yılı aşkın “boykot” savunulur; bu otuz yılda koşullar ve sınıf ilişkileri hiç mi değişmedi? Bu sorunun yanıtı yoktur; veya kaba bir “yarı-feodal, yarı-sömürge” tesbiti vb. ile geçiştirilir. Hatırlatalım; 1905 Rus devriminde “boykot” doğru bir taktiktir, Lenin’in ifade ettiği üzere, 1906 “boykot”u da yanlıştır; sosyo- ekonomik ciddi bir değişim yoktur; ama devrimin alçalma ve yükselme, kitlenin yöneliminde ve öznel koşullardaki bu değişim temelinde 1905 boykotunu doğru, 1906 boykotunu yanlış olarak tanımlıyor. Aynı eksende, yine seçim sorununda, her dönem, “parlamentodan yararlanma” adı altında, özellikle reformist-legalist solun, klasik taktiği vardır; bunlarda, yukarıda özetlediğimiz nesnel-öznel koşulların tahliline değil, “öznel ihtiyaçlar” üzerinden bu taktiği belirlerler.
Benzer tartışmalar, F tipi saldırılarında da yaşanmıştır. Reformizm, F tipi saldırılarını, buna karışı ölüm orucu eksenli direnişi gündemine bile almaz ve oligarşinin şimşeklerini üzerine çekmemek için direnişten uzak durup, hatta onu mahkum etmeye çalışırken, tüm bunlar “taktik” adına yapılmıştır. 96 Ö. O.-SAG. tartışmaları hala hatırlanmakta, yazan ve okuyanın anlamadığı anlamasının da mümkün olmadığı “ayrım”lar “taktik” adına TDH’de tartışılmıştır. Elbette reformizmin “intihar” iddialarının tersine, Ö.O eylemi savunma zemininde kimi süreçlerde bir zorunluluğun ifadesi olarak kaçınılmazdır. Hapishaneler bağlamında stratejik F tipi saldırısına karşı gelişen direniş bu noktada en önemli örneklerden birini oluşturmaktadır. Öte yandan, her taktik mücadele biçimi gibi bu eylem biçiminin de sınırları söz konusudur. Üç yıllık mücadele bu yönde zengin deneylerle doludur. Bir taktik politika olarak somutlaşan, savunulan ve uygulanan Ö. O; siyasal işlevini yitirdiği, destek güçlerinin devrimci hareketin aleyhine döndüğü, direnişçi tutsak sayısının asgariye indiği, eylemin rolünü tamamladığı, vb. koşullarda aşılmak zorundadır. Direniş (mücadelenin) bir biçiminin direnişin (mücadelenin) kendisinin yerine geçmesi araçların amacın yerine geçmesi anlamına gelir.
Dikkat edilirse, seçmiş olduğumuz bu iki örnekte, “taktik” adına yapılan, yukarıda da işaret ettiğimiz gibi, tek yanlı bir değerlendirme ve/veya öznel/örgütsel ihtiyaçlar üzerine kurulmuştur. Ve bundan dolayı, eksik ve yanlıştır.
“... Kitlelerde devrimci ruh hali olmadan, böyle bir ruh halini gelişimini teşvik eden koşullar olmadan, devrimci bir taktik elbette eyleme dönüşemez, fakat Rusya’da bizler son derece uzun, ağır, kanlı deneyimlerle, devrimci taktiğin sadece devrimci ruh hali üzerine kurulamayacağı gerçeğini öğrendik. Taktik, her verili devletin (ve onu çevreleyen devletlerin ve tüm devletlerin, yani dünyadaki tüm devletlerin) tüm sınıf güçlerinin soğuk kanlı ve sımsıkı nesnel bir değerlendirmesine ve devrimci hareketin deneyimlerinin hesaba katılmasına dayandırılmak zorundadır...” (Lenin/sol komünizm /SE.10, sf:120)
Ayrıca taktik, Lenin’in ifade ettiği gibi, “bütün durumlar için bir reçete yada genel kural”ı rededer; “Her özel durumda doğru yolu bulabilmek için insanın kendi aklını kullanmasını” öngörür. Ve taktiğin amacı, stratejiye bağlı olarak “proleter sınıf bilincinin, devrimci ruhun, savaş ve zafer geleneğinin genel seviyesini düşürmek için değil, yükseltmek içindir” (Lenin). Sınıf savaşımını geliştirmeyen, kitlesini devrime hazırlamayan veya bu hazırlığa hizmet etmeyen, kitlesini bu deneyle eğitmeyen, parti faaliyetlerini çoğaltıp örgütlü savaşımda bir kazanıma dönüştürmeyen, strateji ile bağ kurup yönünü ileriye çevirmeyen bir “ taktik”, belki “taktik” olur ama bunun adı “devrimci taktik” değildir. Taktik politika içinden geçilen süreçte, nispeten kısa dönemde, tüm alan ve çalışmaların yönünü belirler, onları birbirine bağlar, illegal, yarı-legal, legal tüm alanları adeta bir şerit gibi keser. Zaten politika sanatı da budur; zincirin bütününü elde etmek için, o konjonktürde, o taktik evrede, doğru halkayı yakalamaktır. Eğer sadece, “iyi devrimciler” veya “iyi insanlar” değil, doğru çözümleme ve tespitler yapan marksistler değil, sınıf savaşımında ciddi bir özne olmak istiyorsak, ki devrimci sosyalizmin böyle bir hedefi ve iddiası vardır, işte bu ilişkiyi doğru kullanmamız, devrimci politikanın gereğini yapmamız zorunludur.
Devam edelim... Lenin Rus devriminin temel derslerini, örneğin “sol komünizm”de özetlediği, hatta bu derslerin doğrultusunda 3. Enternasyonalin strateji ve taktiğini geliştirdiği biliniyor. Ve, 2. Enternasyonal’e karşı, dünya devrimi perspektifi ile, Zimmervarld solu olarak ilk adımını atıp, Ekim Devrimi sonrası kurulan 3. Enternasyonal, Lenin’in ifadesi ile “burjuvazinin mükemmel stratejisinin gerisindedir”. Ancak, öğrenmeyi önüne koyan Lenin ve 3. Enternasyonal komünistleri, stratejiyi “bilim” olarak tanımlamışlardır. “Alman Komünistlerine Mektup”ta yapılan bu tespit, özünde, strateji-taktik ilişkisinde bir sıçramadır.
Strateji bilimi; insanlığın tüm tarihsel birikimi üzerinden, tüm bilim dallarından (tarih, coğrafya, matematik, biyoloji, fizik, kimya, tıp, felsefe, siyaset, ideoloji, askerlik vb.) beslenir, bunları en üst düzeyde sentezler. Doğal olarak, bu bilim, bir analizi içerir, materyalist bakış açısı ve diyalektik yöntem temel bir rol oynar. Diyalektik ve tarihsel materyalizm bir yana atılarak, stratejik bir analiz yapmak mümkün değildir; burjuvazi bile bu gerçeğin farkındadır, elbette kendi sınıf çıkarı doğrultusunda, bu yöntemi kullanmaktadır. Ancak, bu yöntemle; olgu ve süreçler arasındaki ilişki, parça-bütün ilişkisi doğru ele alınıp, yerli yerine oturtulabilir, çelişki-zıtların birliği, nicel birikim ve nitel dönüşüm vb. ile ana yönelimler saptanabilir. Bu yöntem, proletaryanın felsefesi, strateji ve taktik ilişkilerinde, proletarya partisi için, muazzam bir silahtır. Ve, bunun üzerinden, kararlı bir irade ve öznel gücün seferberliği; devrimin tüm potansiyelini harekete geçirebilir, kazanımların yolunu açar. Bir çok devrim deneyimi, bu arada Türkiye ve Mezopotamya devrim deneyimleri bunun zengin örnekleri ile doludur.

Yolumuz Açıktır
Sınıfın elinde bir silaha dönüşen strateji bilimi, elbette oligarşi için başka, proletarya için başka amaca hizmet eder. Oligarşi; bu bilimi kullanarak, gerici siyasetini “jeopolitik” tartışmaları içinde yaygınlaştırır, tüm karşı-devrimci deneyleri sentezleyip “özel savaş” veya “psikolojik savaş”, “düşük yoğunluklu savaş-düşük yoğunluklu demokrasi” adı altında tezler, projeler, pratikler geliştirir, bin bir hile ve komplo ile sınıfsal-ulusal mücadelenin üstü örtülmeye çalışılır, zor yoluyla ve postmodern kültürün çeşitli versiyonlarıyla kitlelerin bilinci çarpıtılmaya dönük kapsamlı faaliyetler geliştirir.
Bu çemberin kırılması, proletaryanın bu bilimi doğru kullanması ile mümkündür. Proletarya da, ancak bu çemberi kırdığı ölçüde, kendi için sınıf olur, tarihsel ve siyasal rolünü oynayabilir. İçe kapanma, dar cemaat ilişkileri, bölgecilik-hemşericilik, rekabet vb., proletaryanın evrensel bir sınıf olma gerçeği ile çelişir; proletarya evrensel bir sınıftır, ama, kapitalizm kapitalizm olarak kaldığı ölçüde, bu tip içe kapanma, darlaşma, parçalanma, rekabet, vb.’den kurtulamaz. Tüm bunları parçalamanın yolu, proletaryanın kendisi için sınıf olmasıdır; proletarya partisi, sınıfa “yukarı”dan bilinç taşıyarak, ona devrimci eylemin öznesi olma yolunu açarak bu süreç aşılır.
Dikkat edilsin; TDH’ne bir virüs gibi giren “bölgecilik” veya Lenin’in ifadesi ile “çevre ruhu”, parti örgütlenmesi ve parti ruhu ile çelişir. İçe kapanma, kapalı devre bir ilişki ile bir iç dünya, “cemaatleşme eğilimi; buna özgü bir hiyerarşi ve karikatürleşmiş “askeri disiplin” hiç de TDH’den uzak değildir. Mekanik kavrayış, basma kalıp cümleler, herhangi bir devrimci dergiyi okuduğumuzda hemen görebiliriz; cümlenin başı okunursa, sonunun nasıl olacağını biliriz. Atalet/tembellik, çoğu kez, “birşey çıkmaz” söylemi ile kamufle edilip, birçok imkan-olanak bir yana atılıyor; veya tersinden basit bir ilişki ve küçük/yerel bir olumlu örnek üzerine “koca bir dünya”, oldukça abartılı kurulabiliyor. Örnekleri çoğaltabiliriz; tüm bunlar toplumsal bir zeminden kaynaklanıyor, ve yukarıda işaret ettiğimiz gibi, sınıf bilincinin körelmesi/veya gelişmemesi, stratejik bir bakış açısına ulaşamamayı ifade ediyor. Yerel-evrensele; parça-bütüne; olgu-sürece; birey-partiye/veya topluma; nicelik-niteliğe vb. ancak böylesi bir çerçeveye sahip olmakla bağlanabilir.
Demek ki, stratejiyi ve taktik ilişkilerini, “bilim” düzeyine çıkarmak; buradan alışkanlıklara, statülere, dengelere, geri olan herşeye karşı mücadele etmek, bunu bilince çıkarmak zorunludur. Bu çoğu kez, öncelikle, kafalarda oluşturulan, elbette, işaret ettiğimiz gibi, mevcut toplumsal zemin ve ilişkilerden beslenen kalıpların, sınırların parçalanması ile mümkündür. Yaşam öğretiyor; bir çok deney, tam da bu yönde öğreticidir. Bunu bilince çıkarmak, dahası, stratejik bir yönelimle taktik politikaları tespit etmek, ve bunları kararlılıkla uygulamak, zorunludur. Sınıf mücadelesinde, politik özne olmanın, böyle bir politik öznenin bir parçası olarak, devrimci sosyalist olmanın yolu budur.
“Bir kez tutulan rota, hedefe giden yol üzerindeki tüm ve her türden zorluklar ve karışıklıklara rağmen şaşmadan izlenmelidir; bu öncünün, mücadelenin ana hedefini gözden kaybetmemesi