Brezilya Seçimleri ve Silahlı Hareketler – Kenan Büyük

Bu Pazar, 30 Ekim 2022’de Brezilya ‘da devlet başkanlığı seçiminin ikinci turu gerçekleştirildi.  Bizler, bu ikinci tur seçimin sonuçlarından bağımsız olarak, Brezilya solunun tarih sayfalarının arasından ilerleyerek bilgi vermeye ve hafıza tazelemeye çalısacağız.

Brezilya solu 1922 yılından itibaren , komünizm ve Karl Marx’ ın fikirlerini tanımaya başladı.Brezilya Komünist Partisi ‘nin başlangıcını oluşturan, Brezilya Komünist Kongresi de bu yılda toplandı. Vardıkları sonuç,bir sosyal devrimin gerekliliği ve silahlanmaydı.Iktidar ancak zor kullanarak alınabilirdi.

1935 yılında devrimci sol hareket “İntentona  Communista” olarak bilinen komünist askerlerin önderliğinde bir isyan hareketi başlattı ve başarısız oldu. Bu ayaklanma, 1937-1945 yılları arasında Getulio Vargas liderliğinde bir diktatörlüğün önünü açtı. Büyük siyasi çalkantılarla 1967 yılına kadar gelen Brezilya, 1967-69 arası görev yapan Devlet Başkanı Costa de Silva’ nın çıkarttığı kurumsal kanunlar-5(AL 5)in ardından işçi grevleri ve kitlesel mitinglerle bu karara karşı çıkıyordu.

1967 yılında Brezilya solu tekrar silahlanma gerekliliğini tartışıp, diktatörlüğü ve orduyu devirmenin tek yönteminin silahlanma olduğuna karar vererek, kendilerini kır gerillası ve sehir gerillası olarak örgütlediler. Bu örgütlenmelerde kır gerillasının komutanı olarak CARLOS LAMARCA , sehir gerillasının komutanı olarak da CARLOS MARİGHELLA ön plana çıktılar.

CARLOS LAMARCA

Brezilya diktatörlük döneminin en önemli gerillalarından biriydi ve kır gerilla hareketinin başına geçmeden önce, Brezilya ordusunda önemli bir subaydı. Rio de Janeiro’ da kunduracı bir baba ve ev kadini  bir anne ile basit bir ailede dünyaya gelen Carlos Lamarca ,“Petrol bizim” kampanyası gibi milliyetçi gündemleri savunan bir gençti. 17 yaşında askeri okula girdi,daha sonra Resen’deki  Agulhas Negras  Askeri  Akademisi’ne devam etti. Gazze bölgesinde Birleşmiş Milletler’in barış gücünde çalıştı. 1962’ den itibaren ortadoğuda 18 ay geçirdi ve ilk defa burada sosyalist fikirlerle tanıştı. Brezilya’ya dönen Lamarca, 1964’te ordu darbesi sonrası ordu içinde sol grupların oluşumunda önemli roller üstlendi. Vanguarda Popular Revolucionario(VPR)’nun kurucusu oldu. 1969 yılında ordu içinde kendisine bağlı olan bir grup ile birlikte ordu cephaneliğinden 63 adet tüfek ve makineli tüfegi kamulaştırarak ordudan firar etti ve ertesi yıl ordudan atıldı.

1969 yılında artık illegaliteye çekilmiştir. Aynı yıl, diğer bir gerilla grubu olan Ulusal Kurtuluş Komutanlığı (Colina) ile birleşirler. 1 Ocak 2011-31 Ağustos 2016 yılları arasında Brezilya’nin devlet başkanlığıni  yapan Dilma Rousseff’in de içinde olduğu Vanguarda Armada Revolucionaria Palmares (VAR-Palmares) hareketinin kurulması gerçekleşir.

Bir yıl süren teorik hazırlık döneminden sonra, kır gerillasının ilk temellerini atmak için Sao Paulo’nun iç kesimlerinde yer alan Vale do Ribeira bölgesine geçerler. Ordu, 21 Nisan ‘da Registra bölgesine 2500 asker gönderir. İlk gerilla grubunda yer alan 17 kişiden ikisi yakalanır, diğer sekizi firar eder. Artık yedi kişilerdir. 8 Mayıs’ ta Eldarodo Paulista’da bir grup askeri rehin alırlar, kuşatılmanın yarılması için Lamarca orduya ellerindeki askerler karşılığında barikatların açılarak geçmelerine izin verilmesini önerir. 41 gün süren kuşatma sonunda 31 Mayıs’ta yoldan geçen bir aracı kamulaştırarak kaçmaya karar verirler. Ellerindeki askerlerin elbiselerini giyerek kuşatmayı kırmayı başarırlar. Aynı gece araç, Sao Paulo’daki Marginal do Tiete bölgesinde terk edilmiş olarak bulunur.

Rio‘nun Largo do Machado kentinde illegalitede geçen iki ayın sonunda, kır gerillasının yeniden örgütlenmesi için Behia’nın iç kesimlerine geçer. Salvador’dan 590 km uzaklıkta Buriti Cristalino bölgesinde bulunan kız arkadaşı İara İavelberg’e yazdığı mektuplarin  polis tarafından tespit edilmesi ile birlikte, bulunduğu bölge abluka altına alınır. Operasyon, federal ajanlar, DOPS polis memurları ve Bahia Askeri  Polisi’ne ek olarak, üç silahlı kuvvetlerden 215 kişi ile gerçekleştirilir. 20 gün süren operasyonda Lamarca ve yoldaşları 300km’ lik bir yol kat ettikten sonra, 17 Eylül 1971 akşamı saat 03.00’te  Ipupiara Belediyesi’ne bağlı Pintada köyünde bir ağacın altında dinlenirken yakalanır ve yedi kurşunla öldürülür. Gerçekleştirdiği en önemli eylemlerinden bir tanesi, 7 Aralık 1970’ te İsviçre ‘nin Brezilya Büyükelçisi  Giovanni  Bucher’ in kaçırılmasıdır. Büyükelçinin serbest bırakılması karşılığında cezaevlerinde tutuklu bulunan 70 siyasi tutuklu serbest bırakılarak Meksika ‘da siyasi mülteci olarak kabul edilmeleri sağlanır.

Kız arkadaşı İara İavelberg, 1944’ te Sao Paulo‘da, yahudi, tüccar bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. 16 yaşında, 25 yaşındaki bir doktorla evlendirilir. 1963 yılında Sao Paulo Üniversitesi’nin psikoloji bölümüne kaydını yaptırır ve burada yeni fikirlerle tanışarak politik referanslarını geliştirir. 1965 yılında eşinden boşanır. Artık üniversitede öğrenci liderlerinden biridir. 1968 yılında illegaliteye çekilir. Lamarca‘nın ölümünden bir ay önce 20 Ağustos 1971’de Salvador’da yapılan bir operasyonda öldürülür ve ele geçmemek için intihar ettiği haberleri yapılır. Bu nedenle Sao Paulo‘daki Cemiterio İsraelta mezarlığında intihar edenler  için ayrılan bölüme defnedilir .Ailesinin uzun süren mücadelesi sonucunda, mezarlığın açılarak otopsi yapılmasına karar verilir. Yapılan otopsi sonucunda  İara İavelbergi’ in intihar etmediği, uzaktan sıkılan bir kurşunla öldürüldüğü anlaşılır. Bu kez aynı mezarlıkta aile kabrine defnedilir.

CARLOS MARİGHELLA

5 Aralık 1911’de Brezilya’nın Bahia eyaletindek i Savador’da bir İtalyan işçi olan Augosto Marighella ve  Afro-Brezilyalı kölelerin soyundan gelen Maria Rita do Nascimento’nun oğlu olarak dünyaya geldi. 1934 ‘te  25 yaşında iken, Brezilya Komünist Partisi’ne(Partido Comunista Brasileiro-PCB) katılmak için, inşaat mühendisliği okuduğu Bahia Politeknik Enstütüsü’nden ayrıldı. 1932’de Bahia’nın valisi Juracy Magalhaes’i eleştiren bir şiir yazdığı için hapsedildi. Getulio Vargas’ın diktatörlük döneminde ikinci kez hapsedildi. 193- 45 yılları yine hapishanede geçiyor ve ulusal af ile serbest kalıyordu.

1952 yılında PCB’ nin merkez komite üyesi oldu. 1953 yılında Sovyetler Birliği’ni ve Çin’i ziyaret ederek Mao Zedung ile bizzat görüştü. Brezilya’daki 1964 askeri darbe sonrası darbecilere karşı silahlı mücadelenin gerekliliğini seslendirmeye başladı.1967 yılında Küba’da La Havana’da düzenlenen Latin-Amerika Dayanışma Konferansı’na, PCB ‘nin karşı çıkmasına rağmen katıldı ve kısa bir süre sonra da partiden ihraç edildi.

1968 yılında Action de Liberation Nationale(ALN) hareketini kurarak darbecilere karşı silahlı mücadeleyi savunan diğer yapılar ile ilişkiye geçti.Mücadele birliği konusunda anlaştıkları Vanguarda Popular Revolucionaria(VPR)ve MR-8 (Movimento Revolucionario 8 de Outubro) ile birlikte silahlı eylemler düzenlediler.

4 Eylül 1969’da MR-8 ile birlikte Amerikalı diplomat Charles Burke Elbrick’in kaçırılmasını örgütlediler. Ağustos ayında gerçekleştirdikleri Rayo Evi baskınında , yaptıkları 25 dakikalik yayının sonunda , çok yakın bir zamanda büyük bir sürprizlerinin olacağını duyururken kimse bu sürprizin  Amerikalı bir diplomat olacağını tabi ki beklemiyordu. Kaçırıldıktan iki gün sonra serbest bırakılan Amerikalı diplomat karşılığında Amerikan emperyalizminin  Brezilya’da darbedeki rolünü irdeleyen bildirilerinin okunmasının yanısıra 15 siyasi tutukluyu da özgürlüklerine kavuşturuyorlardı.

MR-8 ve ALN daha sonraki ortak eylemlerine ,Japon, Alman ve İsviçre konsoloslarını da kaçırarak devam ettiler.

Carlos Marighella, 4 Kasım 1969’da polisle girdiği bir silahlı çatışma sonucunda, onurlu yaşamına veda etti.

MR – 8

Devrimci Hareket 8 Ekim(Movimento Revolucionario 8 de Outubro) 1960’ların sonunda kuruldu. Adını , Che Guevara ‘nın ölüm tarihi olan 8 Ekim 1967’den aldı. Brezilya Komünist Partisi’ni pasif bularak ayrılan “DI de Guanabara” hareketinin devamıdır(Gunabarra Muhalefeti). Rio de Janeiro ‘da, üniversite çevrelerinde aktif olan bir örgütlenmeydi. Carlos  Marighella’nın liderliğindeki ALN ve PCBR(Partido Communita Brasileiro Revolutionar)ile ortak eylemlerde bulunuyorlardı.

Diğer örgütlenmelere karşı, yeni bir marksist  partinin yaratılmasını savunuyor ve Brezilya’daki devrimin niteliğinin burjuva-demokratik  değil, sosyalist bir karaktere sahip olması gerektiğini savunuyorlardı.

1972 yılına kadar eylemlerini sürdüren örgütlenme, alınan ağır darbeler sonucu dağılma noktasına geldi. Yapılan yeni durum değerlendirmeleri sonrası, merkezi bir parti olarak yasal zeminde mücadele kararı alındı. Parti,  Partido do Movimento Democratico adıyla mücadelesini sürdürmektedir.

30 Ekim 2022